भारतीय कम्युनिष्ट नेता सीताराम यचुरीले आफ्नो शरीर मेडिकल कलेज AIIMS लाई दान दिएका रहेछन्।मृत्यु पश्चात् उनको शरीरको अन्तिम संस्कार भन्ने कुरा गरिएन। उनको शरीर अब त्यहाँका विद्यार्थीले अध्ययन गर्नेछन्। विद्यार्थीले उनको शरीरमा शल्य क्रिया सिक्लान्। यो उनको चिकित्सा विज्ञानलाई उनले दिएको महत्वपूर्ण योगदान नै हो। जुन मृत्यु संस्कार भनाउदा क्रियाकलापमा कुनै विश्वास छैन र बेकारमा जलेर जाने शरीर मेडिकल शिक्षाको लागि काम लाग्छ भने किन नदिने भन्ने उनको आफ्नो मान्यता होला। 

पुराना धेरै पटक चिरिएका काम नलाग्ने अवस्थामा पुगेका शरिरहरुमा पढ्न, शल्यक्रिया सिक्न गाह्रो भो, नयाँ शरीर नै पाइदैन भन्ने चिकित्सा विज्ञानका विद्यार्थीका सधैं गुनासा हुन्छन्। त्यसैले मेरो व्यक्तिगत विचारमा आफूलाई कत्ति पनि विश्वास नलाग्ने त्यस्ता मृत्यु संस्कारमा आफ्नो शरीर खेर फाल्नु भन्दा यसरी अध्ययनका लागि दिनु उपयुक्त हुन्छ। 

पश्चिमेली मुलुकमा पनि चिकित्सा विज्ञानका लागि शरीर दान गर्नु सामान्य नै हो। अझ एक कदम अगाडि फोरेन्सिक साइन्सको लागि शरीर दान गर्नेहरु पनि हुन्छन्। त्यसलाई body farm भनिन्छ जसमा शरिरहरु कुहाउन छोडिन्छ ताकि हरेक दिन शरीरको निरीक्षण गरेर कुन लास कति दिन पुरानो हो भनेर छुट्याउन सकिन्छ। यसले अपराध अनुसन्धानमा ठूलो भूमिका खेल्छ। 

नेपालमा पनि गीतकार क्षेत्र प्रताप अधिकारीले आफ्नो मृत शरीर विपी कोइराला स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानलाई नै दान दिएका थिए। अहिले पनि उनको शरीर शिक्षण अस्पतालका विद्यार्थीले अध्ययनको क्रममा प्रयोग गरी नै रहेका होलान्। उनको पनि अन्तिम संस्कार गरिएको थिएन। उनका गाउँका मानिसहरूले सुनाए अनुसार गाउँलेहरूले पिताको अन्तिम संस्कार नगरेको भनेर उनका छोराहरूलाई पानी बार्ने समेतको धम्की दिएका थिए रे। अनि बाध्य भएर कुशको मनुष्य बनाएर अन्तिम संस्कार गरिएको थियो रे। 

अहिले भारतीय लगायत नेपालमा समेत कथित् संस्कारी विद्वानहरू यचुरीलाई धर्म छाडा क्रिश्चियन अधर्मी पापी भन्नेको जमात उर्लेको रहेछ। ओहो बीजेपी समर्थक आरएसएसका कार्यकर्ताको त कुरै छोडौ यचुरीलाई सरापेर बसेका छन्। 

चिकित्सा विज्ञान कुनै एउटा अवतारीले हडिगुम्बा फडिगुम्बा ताण्डव मिन्डुप फट स्वाहा आदि गरेर ल्याएको शास्त्र होइन। यसमा कुनै अलौकिक शक्तिले कसैलाई गुफामा लगेर, कुनै भगवानले सपनामा सिकाउने, कुनै गुरुले निधारमा औँलो दलेर दिक्षा दिएर सिकिने सिकाउने कुरो होइन। यसमा यसरीनै योगदान दिनेहरूले या चिहान बाट लास चोरेर सिक्नेहरुले गर्दा मेडिकल साइन्स यहाँ सम्म आइपुगेको हो। बेलायतमा चर्चका आँखा छलेर आफ्ना ज्यान समेतको वास्ता नगरी चिहान बाट लास चोरेर सिक्ने हरुले विकास गरेको शास्त्र हो चिकित्सा विज्ञान।

धेरै पर नजाऊ आज भन्दा 80 वर्ष अघि नेपालीको औषत आयु कति थियो? राजा महाराजा समेत 50 कट्दैन थिए। आज त्यो कहाँ पुगेको छ? सामान्य ज्वरोले मान्छे मर्थ्यो। कुनै अवतारी संस्कारी कहाँ गएका थिए त्यो बेला। 

अहिले मै हूँ भन्ने धर्मगुरु त्यही सदगुरु भन्ने जग्गी वासुदेवलाई नै हेरौँ न। अस्ति भर्खर टाउको चिरेर बाँचेको होइन? टाउको चिर्ने विधि चाहिँ कसरी जाने होलान् त चिकित्सक ले? यसरी नै अध्ययन गरेर होइन?

त्यसैले यस्ता यस्ता पाखण्डीहरु जो चिकित्सा विज्ञानको सहयोगले आफूचाहिँ बाँच्नु पर्ने अनि त्यो क्षेत्रमा योगदान गर्नेहरूको चाहिँ खोइरो खन्ने संस्कारी विद्वान सधैं घृणाका पात्रहरू हुन् भने यचुरी र अधिकारी धन्यवादका पात्र।

Share:

Read More

आफूलाई पनि भ्रम हुन्छ बेला बेला

 कैलाश पर्वतमा कसैले ओम देख्छन त कसैले शिव, केदारनाथको शिवलिङ्ग त शालिग्राममा बिष्णु, गोसाँइकुण्डमा शिव सुतेको देखिन्छ, कसैले आगोको ज्वालामा भगवान त चिताको आगोमा आत्मा देखेका छन्, कसैले बादलमा भगवान देख्छन कसैले येशु त कसैले बुद्ध .......कसैले आलुमा, रुखमा, रुखका जरामा भगवान, अझ सबै भन्दा बढी त ढुङ्गामा देखिएका विभिन्न आकृतिहरुको आधारमा धेरै मन्दिरहरु बनेका छन्। चन्द्रमामा मान्छे, मंगलमा महिला देखेर धेरैले धेरै अवफाह पनि चलाए, कसैले सुर्यको सुन्नमिल्ने तरङ्गमा परिवर्तन गरिएको आवाजमा ओमकारको ध्वनि सुन्छन, यसरि विभिन्न बस्तुहरुमा विभिन्न किसिमका आकृतिहरु देखिने या कल्पना गरिने, कुनै संगीतमा या प्राकृतिक अवाजमा या कुनै पनि आवाजमा यस संग असमन्धित तर परिचित लाग्ने आवाज शब्दहरु सुनिने परिघटनालाइ मनोविज्ञानको भाषामा #Apophenia या #Pareidolia भनिन्छ। 

हामीले प्राय त्यो बस्तुमा रहेका आकृतिलाइ कसरि पर्सिभ अर्थात् महसुस गर्छौ त्यहि अनुसारको आकृति देखिन्छ त्यसलाई धार्मिक आस्था, मनोदशा (डर, खुशी, प्रेमिल घृणा आदि आदि)हरुले प्रत्यक्ष असर पार्छन। सुनिरहेको गीत संगीतलाइ उल्टो या बिस्तारै या छिटो चलाईदिने हो भने पनि केहि बिचित्रमा परिचित आवाजहरु सुनिन्छन, त्यसै कुनै ठाउमा र्याण्डम्ली Randomly रेकर्ड गरिएका आवाजहरु बजाइदिने हो भने परिचित आवाजहरु, भुत प्रेतका आवाज भनेर पनि सुनिन सक्छन। त्यसरी नै लिएका तस्वीरमा पनि भुत प्रेत देखि भगवान देखिने पनि यहि मनोबैज्ञानिक परिघटना अन्तर्गत पर्छ। त्यसैले यिनीहरु मानव मष्तिस्कका सामान्य क्रियाकलापहरु हुन्। अन्धविश्वासी भएर कुद्नु भन्दा पहिले आफ्नो मष्तिस्कलाइ चिन्ने प्रयास गरौँ। त्यसैले आफ्नो आँखा र कानलाइ पनि तुरुन्त बिश्वाश नगर्नु ......😉

Share:

Read More

विज्ञान सर गुरुको घरमा(Science dance in Astrologer's Home)

 एउटै घरमा ज्योतिष बाउ र विज्ञान सम्बन्धी जानकारी राम्रो भएका छोराछोरी भएपछि के हुन्छ् भने,, साँच्चै बिजोक हुन्छ!! हेरौं के भयो...

अनि छोराछोरीले त यसो बाहिर हेरेका देखेका र केही पढेका हुन्छन भन्ने बुबा आमा ले पनि सोच्छन्, हो कसैले पढ्छन् र घरमा अलि अलि कुरा पेश गर्छन् यो ज्योतिष ज्ञान भन्ने भबिष्यवाणी केही होइन मानिस सँगर्ष, महेनेत गरेर मात्र मानिस अघि बढ्न सक्छ भन्ने बहस हरु हुन्छ्न। आखिर बुबाआमा ले नी केही भन्दैनन् खासमा छोराछोरी पढेका छन् जे गर्छन्। 

तर एक्कासी एकाबिहानै विज्ञान पढाउने सर चिनाको विटो बोकेर घरका सिकुवामा आइपुग्छन्। ज्योतिष गुरु हजुरले भनेको कुरा त सबै पुगी रहेको छ...अनि त्यहाँ सन्नाटा सुरु हुन्छ!! 

बुबा हरु खुशी हुन्छन। हो नी कसैले विज्ञानको प्रयोगशालामा विभिन्न तथ्य प्रमाणीत गरेर दिन भर आफ्नै छोराछोरी लाई विज्ञान पढाउँछ उही चिनाको बिटो बोकेर ज्योतिषका आगनमा आउँछ भने त्यो भन्दा ठूलो खुशी बुबाहरुको कहिले नी हुँदैन। 

अब विज्ञान पढाउने र पढ्ने हरुको अवस्था कस्तो छ देशको भन्ने कुरा ठम्याउन केही बेर नलागेको भानमा स्तब्ध हुन्छन पढेकाहरु। अनि लाग्छ होला आँ! दुनियाँ जे गरोस् कस्ले के भनेर हुन्छ र! विश्वास गरे गर्छन् न गरे अघि बढ्नेछ।

👇 

When an astrologer father and children well-versed in science live under the same roof, things can get chaotic!

The children, having seen the world outside and read a bit, start thinking differently. The parents notice this and realize: yes, someone studies, brings new ideas home, and argues that astrology and predictions are not enough;only hard work and effort really push people forward. Debates happen, but in the end, the parents don't interfere; they just let the children follow what they've learned.

Then, one morning, the science teacher arrives at the doorstep carrying a bundle of oracle papers(चिना). Suddenly, everything the astrologer father had claimed seems fulfilled… and silence falls.

 Fathers are delighted. After all, when someone spends the day teaching science and proving facts, and then shows up with oracle papers in the astrologer's courtyard, there is no greater joy for them.

Meanwhile, the educated ones are stunned, realizing how little time it takes to understand the state of science teaching in the country. And then they think: well, whatever the world does, whoever says what it doesn't matter. Those who believe will act, and those who don't will still move forward. Life goes on no matter how! It's all their choice, meanwhile without disturbing others.

Share:

Read More

जसका लागि...

 शहीद! तिमी जसका लागि जीवन फाल्यौ

उनीहरू तिम्रा शवहरु चिहानबाट खोतलेर 

टुक्रा टुक्रा पारेर अङ्ग अङ्ग लिलाम गर्दै

तिम्रै नाममा अर्को दास प्रथा चलाइसके।

जसको स्वतन्त्रता को सपना देखेर 

जसका आँखाको दासत्वको पट्टी च्यात्न

होमियौ त्यो अग्निकुण्डमा तिमी।

तिम्रा जात, धर्म, वर्ण, कुल, घरानको 

मूल्याङ्कन गर्दै, तिम्रा तस्वीरमा 

तिनैका छड्के आँखा तारिएका छन्।

जसका विरुद्ध तिमी लड्यौ 

बरु तिनीहरू शिर झुकाउँथे 

तिमी सामु, डराउँथे तिमीसँग

शायद तिम्रा घाँटीमा पाँसो सुर्काउँदा

तिम्रा छातीमा गोली दाग्दा तिनीहरूको

मुटुको ढुकढुकी बढेको हुँदो हो

सम्झ त उनीहरू तिम्रो आँखामा 

मुहारमा हेर्न पनि सकेका थिएनन् होला।

तिमी प्रतिको सम्मान लुकाउन 

कृतिम घृणाको मुखौटा लगाएका थिए

थर थर काँपेको स्वर दवाउन

गालीको वर्षा गरेका होलान्।

बरु तिनले तिम्रो शवमा

सुटुक्क शिर निहुराए होलान्।

र त हामीलाई थाहा भयो

तिमी त्यो पाँसोमा पनि मुस्काएका थियौ रे।

तर आज तिमी सर्वाङ्ग बेचिएका छौ, 

चुसिएका छौ मासी मासी सम्म।

Share:

Read More

बेकारी बौद्धिक

 म पनि कुनै अलौकिक अस्तित्व जस्तै भगवान या कुनै रहस्यमय शक्तिमा विश्वास गर्दिन। यो विषयमा म स्पष्ट छु कि मैले अध्ययन गरेको विज्ञान र वैज्ञानिक विधिमा भगवान मात्र त्रुटि चर अर्थात् error variable हो। 

हरेक मन्दिर मस्जिद चर्च चैत्य गुम्बा आदि स्थल या त मेरो लागि पर्यटनको या पुराना छन् भने ती पुरातत्व, कला संस्कृति र मानव सभ्यताको विकासको अध्ययन गर्नको लागि अति उपयोगी लाग्छन्। त्यसैले म पूजा आराधना भन्दा पनि उनीहरूको संरक्षणमा बढी केन्द्रित हुनुपर्छ भन्नेमा स्पष्ट छु। तिनीहरू आस्थाका धरोहर भन्दा नी मेरो लागि हाम्रो सांस्कृतिक र पुरातात्विक अमूल्य सम्पति हुन्।

यहाँ यी खगेन्द्र संग्रौलाको यो भनाइ देखेर म अचम्भित भएँ। 

यसै दुःखद घटना भएको छ, उनीहरू आस्थाका कारण मुक्तिनाथ मन्दिर जाँदै थिए होलान्, कोई पर्यटनको आनन्द लिन पनि गएका थिए होलान्। यहाँ आस्थालाई दोष दिने अन्धविश्वासको कारणले जीवन गुमाएको भन्दा नी हाम्रो उड्ययन सुरक्षाको लागि चिन्तित हुनु पर्ने आवश्यकता छ।

किन हाम्रो आकाश असुरक्षित छ? 

जवाफ गाह्रो छैन, जसले जति सुकै भौगोलिक विकटता र विषम वातावरणका दुहाई दिए पनि उड्ययन नियामक निकायको नियमनको नालायकिपन यसको उदाहरण हो। यहाँ बसेर हामीले प्रतिकूल मौसम भएका मङ्गल ग्रह देखि शनिको चन्द्रमामा Titan देखि कति उल्का पिण्डमा सकुशल कतिपय यान उतारेको होइन र? उचित उपकरण, प्रक्रिया र सजगताले धेरै दुर्घटना रोक्न सकिन्छ।

उड्ययन सुरक्षाको सामान्य नियमहरूको उल्लङ्घन, आवश्यक उपकरणको अभाव अनि लापरवाही नै धेरै कारणहरू देखिएका छन्। यसको कारण नियामक निकाय र विमान कम्पनीको साँठगाँठ र भष्टाचार नै हो। थोत्रा विमान अनि आवश्यक उपकरण नहुँदा नी चु नबोल्ने अनि दुर्घटनाका अनुसन्धान प्रतिवेदनमा खेलबाड गर्ने दलाल चरित्र नै नागरिकको ज्यान जाने कारण हो। 

यी कुराहरुमा बोल्नु पर्ने तर एकथरी स्वघोषित नास्तिक प्रगतिशील क्रान्तिकारीहरु यसमा पनि राजनीति गरिहाल्छन्। अब यो दुर्घटनामा ज्यान गुमाएकाले अन्धविश्वासले ज्यान गुमाए, खै मुक्तिनाथले के गरे, शक्ति भए बचाउँथे भनेर लेख्नु हदै सम्मको नालायकिपन र संवेदनाहीनता हो। 

मलाई त धर्म भगवान भजाएर खाने रामहरु र प्रगतिशील र क्रान्तिकारिता काे नाउँमा फेरि धर्म भगवानलाई नकारात्मकता भजाएर खाने हरामहरु एउटै लाग्छ। दुबैले बेच्ने कुरो त्यही हो। अझ दुवै थरीले आफूलाई र आफ्नो सोचाइ वैज्ञानिक भनेर दावी गर्दा मलाई चाहिँ अचम्मै रिस उठ्छ। नालायक पतित नीचहरु।

Share:

Read More

बलात्कारी हरु

 मिस्टर खड्का, मिस्टर तिवारी, मिस्टर रिमाल, मिस्टर दुलाल, मिस्टर बराल, योगी सबै अरू मिस्टरहरु सबैका जीवनमा आएर गएका छन्, कोही हेरी रहेका होलान्। यी हाम्रो समाजका ज्वलन्तहरु हुन। पावरमा यिनै छन्, मालिक यिनै छन्।

सुस्मितालाई जसरी कतिको मानसिक जीवन र पूरा जिवन बर्बाद गरेका छन्। उनले एकदम मानसिक आघात पछि मात्र बोल्ने आँट गरिन( कति पीडा सहने हो? उफ!!) कति हरु अझै गुम्सिएका छन्। ती सबै बोल्नु पर्छ र न्यायपालिकाले सुन्न पर्छ।  

सुष्मिताहरूका सपना मर्दा कसैलाई मतलब नै हुन्न।तर बलात्कारी संस्कृतिको कुरा गर्दा सामान्यीकरण गर्ने हरुको सपनाहरुको बारे एकदम चिन्ता तिनैलाई हुन्छं। व्यवस्थाका एकलौटी मालिकहरुका मात्र सपना, सपना हुन।

शासन सत्ता देखि लिएर साहित्यकार, पत्रकारिता, कलेज, युनिभर्सिटी चारैतिर यी बलात्कारी दिमागहरू चर्पीका किराजस्तै बढेका छन् र अहिले उनीहरूको उद्धारको ठूलो नेटवर्क बनेका छन्। कतै कविको आवारणमा , कतै बुद्धिजीवी, राजनीतिज्ञ, नायक, खलनायक जस्ता विभिन्न आवरण भित्र छन्।सबै तिर छन्। यी सबैलाई शुद्ध गर्ने संरक्षकहरू मालविका सुब्बाहरु र पूजा शर्माहरु समाजमा कहलिएका मोडल, आइडल हरु छन।

  व्यक्तिको अनुहारमा रहेको यस्ता मास्क/आवारण उतार्न नछोडौ। आज मात्र होइन, पाण्डेहरु र पाण्डेहरू जस्ताका सन्तान जन्मी रहन्छन् र बलात्कार हिंसाका घटना घटि रहन्छन्। 

मान्छेले समाज बनाउछ या समाजले मान्छे बनाउछ? 

यी कुराहरू बारम्बार लेख्दै/भन्दै आएकी छु। म सँग पनि धेरै घटित अनुभव होलान्। आफ्ना कुरा राख्न नछोडौं। सबैलाई रुजाउने जिम्मा कसैले लिएको हुँदैन र सकिँदैन। हिंसा लागे ठूलो स्वरमा चिच्याई चिच्याई बोलौ।

#बोलौ हिंसाको बिरुद्ध ठूलो आवाज गरौं।

Share:

Read More

बालबच्चा बारे: केही सामाजिक कुरा

केही प्यारेन्ट्सले सानै उमेरदेखि आफ्ना बच्चामाथि कडा अपेक्षा थोपर्छन्। उनीहरूलाई आफ्नो उमेर र भावनात्मक परिपक्वता अनुसार बढ्न दिँदैनन्।

त्यसको सट्टा, बच्चा तयार छ कि छैन भनेर विचार नगरी, ज्ञान, शास्त्र, सद्गुण, दर्शन आदि जबरजस्ती घोकाउँछन् र अरूको अगाडि गर्वका साथ भन्छन् – “मेरो बच्चा सबै कुरा जान्दछ”, र बच्चाको घोकेको ज्ञानलाई या त्यस्ता अजीब ज्ञानहरुलाई ठूलो र महान आफ्नु बच्चा भएको, बुझ्ने भएको भनेर बाउ आमा गर्व गर्छन।

विशेष गरी केही क्षेत्रीबाहुन परिवारमा, सानै उमेरदेखि बच्चाहरूलाई गीता, वेद, पुराणका श्लोकहरू कण्ठ गर्न लगाइन्छ, आफ्ना बाऊ या आमाले जे गर्छन त्यही गर्न लाइन्छ।तर बच्चाको मनोविज्ञान वा भावनात्मक विकास नबुझी यसरी गर्ने अभ्यासले उल्टै उनीहरूमा भ्रम र भावनात्मक असन्तुलन ल्याउन सक्छ।

एकदम जान्नै मेरो बच्चा, मेरो बच्चा अरूको बच्चा जस्तै चकचक गर्दैनन् कत्रो ठुलो मान्छेको जस्तो कुरा गर्छ जान्ने छ भन्छन्। र अर्काका बाउआमाले त्यो बच्चा त कस्तो ज्ञानी कति जान्ने, कोही संग नडराउने त्यस्तो पो हुनु पर्छ भन्दै उदाहरण दिन्छन् र आफ्नै चकचके बच्चा या बच्चा जस्तै व्यवहार गर्ने बच्चा को अघि नी त्यही भन्छ। 

त्यसले आफ्ना बच्चालाई के असर गर्छ भन्ने नबुझी किन सानै देखि यस्तै यस्तै भार थोपर्न थाल्छन। अनि यसरी घरमा त जान्ने त सबै भन्दा राम्रो भनेको बच्चा

जब बच्चा पछि गएर असफलता वा विरोधाभासको सामना गर्छ, त्यसको मानसिक प्रभाव जीवनभर रहन सक्छ। 

त्यो बच्चाको गल्ती होइन ।त्यो त आमाबुबाको गल्ती हो। उनीहरूले जानेर या अन्जानमा आफ्नै सन्तानको भविष्य बिगारेका हुन्छन्। कन्फिडेन्स क्र्यास हुन्छ पछि यस्तो भयो भने।

अति आत्मविश्वास जब भत्किन्छ, त्यसले गहिरा घाउ दिन्छ।  

अहिले इंडियामा एउटा बच्चाको चर्चा जुन KBC मा उस ले देखाएको ओभर कन्फिडेन्स त्यस्तै प्रकारको त होइन भन्ने लाग्छ। अब बच्चा हो उनीहरूलाई केही था हुन्न आगाडि जसले जे भन्छ लामो समय जे देखेको गरेको छ त्यही देखाउने गर्ने न हुन्। त्यसमा बच्चाको कुनै दोष छैन। छ दोषी भने त्यहाँ उसका अमाबाउ, उसका वरपर का मान्छे, उसको विद्यालय र अरु उसका रेखदेखका मान्छे हुन्। बढी आमाबाउ हुन् । बच्चालाई ट्रोल गर्नु कुनै कारण छैन।। 

त्यसैले यस्ता बच्चालाई हेला वा मजाक गर्नुको सट्टा, तिनीहरूको मनोविज्ञान बुझ्ने र आफ्नै गतिमा बढ्न सहयोग गर्ने वातावरण दिनुपर्छ। बच्चा स्वाभाविक रूपमा जिज्ञासु, अस्तव्यस्त र परिवर्तनशील हुन्छ।

उनीहरूलाई स्वतन्त्रता दिनुपर्छ तर सानै देखि त जान्ने त यसो उसो भन्दै दिमाग भर्ने, त जस्तो कोही छैन तैंले यति वर्षमा गर्ने काम अहिले गरिस् भन्दै चढाउने, दिमागमा बढी दबाब होइन। बच्चा यसैको development milestones अनुसार हुर्कन्छ र त्यसको आकार दिन nuturing प्यारेन्ट्सले गर्ने हो।

आमा–बुवाले साना दिमागमा ठूला विचार जबरजस्ती घुसाएर गर्व गर्नु हुँदैन। बच्चाले सबै कुरा नजान्नु नै सामान्य हो। किनभने, त्यहीँबाट त वास्तविक सिकाइ सुरु हुन्छ। 

Share:

Read More

When Passion Turns Toxic: The Hidden Pull of Negative Euphoria in Fandom

In today’s world of sports fandom, where social media makes every cheer and rant louder, a strange and dark feeling often takes over. It’s not just sadness after a loss or plain anger it’s something more twisted. It’s a sick thrill, a quick rush from tearing others down, from spilling hate and finding others who agree. Dr. John F. Murray, a well-known sports psychologist, calls this negative euphoria a toxic high that comes when we turn disappointment into cruelty, changing the passion we love into something ugly. For me, there’s another layer: the constant urge to check my social media posts for likes, retweets, or new followers, as if those numbers can ease the pain of a loss or make me feel bigger. Deep down, it’s about craving attention, chasing a fleeting sense of importance in a digital world where likes are like currency. As deep sports lovers, my husband and I share this emotional rollercoaster, our love for the game sometimes spilling into heated arguments, rude words, and blaming each other only to laugh later when we realize we let a game shake our family harmony.

I know this cycle too well, both the hurt and the pull of online validation. As a huge Lionel Messi fan, the 2014 World Cup final still stings. Argentina’s loss to Germany wasn’t just a game it felt like the world cheated my hero. For days, I was numb, replaying missed shots, wishing the ball had gone a little differently. The pain wasn’t logical, but it was heavy. My partner, just as passionate, felt it too. We’d sit together, venting about bad calls, our voices getting sharp as we snapped at each other, blaming silly things like “jinxing” the game. Later, we’d laugh, realizing we let a match make us act like rivals instead of partners. I’d post my frustration online, then check my phone over and over, hoping for likes or new followers to make me feel seen. It wasn’t just about Messi it was about me, wanting attention to dull the loss and boost my ego.

This same storm hits during cricket tournaments. In South Asia, cricket is like a religion, woven into life itself. When India wins, the loss hurts deep, tied to rivalries with neighbors. It’s not just losing it’s a raw ache, like their victory shows up our team’s failures. I’ve wanted to jump online, blaming umpires, accusing the ICC of playing favorites, or claiming the game was fixed. I know these are weak excuses. Sure, big teams might get small perks like better schedules, but the result is the result. Unless there’s real proof of cheating, no post will change the record books. Still, I’d post my rants and refresh my feed, chasing likes or followers, feeding a need to feel noticed in a sea of voices.

When you’re hurting, logic loses to emotion. I’m not the only one. Take the 2023 ODI World Cup final. Australia’s win was their moment, but for many Indian fans, it was a wound. Travis Head’s great century didn’t just break hopes it led to nasty attacks on his wife, Jessica, and Glenn Maxwell’s wife, Vini Raman. Vini’s calm reply “Put your anger where it belongs, or remember it’s just a game” was wise but got lost in the flood of hate. Those fans probably checked their posts, too, looking for likes or new followers to feel better or seem important.

It happened again in the 2021 UEFA Euro final. England’s loss to Italy sparked awful racial abuse against Marcus Rashford, Jadon Sancho, and Bukayo Saka. Their missed penalties became an excuse for hate, ruined murals, and a social media storm so bad politicians had to step in. Those posting likely refreshed their feeds, chasing the attention their cruel words brought.

In tennis, fans have attacked Jannik Sinner and Iga Świątek, bringing up old doping claims already cleared. It’s easier to believe in plots than admit their favorite lost. After posting, they probably checked for likes or followers, as if those numbers prove they’re right or make them matter more.

This is negative euphoria, as Dr. Murray explains a desperate try to feel in control when our team loses. We feel small, so we lash out at players, their families, or the sport itself. The likes, shares, and follower spikes feed what Dr. Murray calls social reinforcement, a trap where social media’s rewards hook us. Each notification gives a dopamine hit, like a game of chance, making us crave more attention. Deep down, it’s about us our ego, our need to feel big in a world where attention is everything. Dr. Murray says this self-obsession can grow, tying our self-worth to likes and followers, leaving us chasing a hollow high.

There’s a sneaky trick, too, called 'reverse rationalization'. We act like our hate is about fairness, saying we’re calling out cheaters or protecting the game. It makes us feel good while being mean, all while we chase likes to boost our ego. I’ve done this, pretending my posts were about justice when they were about my pain(my team my player lost) and wanting attention.

This cycle hurts everyone. It wounds players, their loved ones, and the sport’s spirit. It also makes us bitter, stealing the joy of the games we love. Chasing likes and followers turns passion into a self-centered game, and Dr. Murray warns it can make us feel emptier, stuck in a loop of anger and need for approval.

Cricket star Harbhajan Singh said it best during the World Cup mess: 'Be passionate, but stay respectful and keep it sane.' His words remind us to hold onto what makes fandom special.

It took me years to learn this. Passion is wonderful when it brings loyalty, community, and joy. But when it turns to hate and feeds an obsession with attention like when my husband and I let a game spark arguments it’s not passion anymore.It’s poison.

Now, when my team loses, I try something new. I remind myself the score won’t change, no matter what I post. Without proof of cheating, blaming others just makes the loss hurt more. So, I take a deep breath, put down my phone, and skip checking for likes or followers. I talk to my husband, we laugh about our silly fights, and we let the pain fade, knowing attention or arguments won’t fix it.

Sports are about stories wins, struggles, and losses. Not every story ends how we want, and that’s what makes them real. Losses make wins sweeter, and respecting rivals makes us better fans. Chasing likes or bickering with my husband doesn’t heal the hurt it just fuels a need to feel important.

The next time your team loses, stop and ask: Are you loving the sport, or using it to chase attention and feed your ego? For my husband and me, we’re learning to share the game’s highs and lows without letting them pull us apart. Your answer might change how you see the game and who you are, both online and at home.

Share:

Read More

नर्स तिम्रो गोजी रित्तो छ...

 सबै तिर

घरको कुनादेखि, अस्पतालको गल्लीले,

सिकाए जस्तो रोमान्टिक पाठ

रोमान्टिक जाल,

जस्तो होइन नर्स र नर्सिङ ।

नर्स

तिमी फूल होइन,

 तिमी कोमल र नरम हुनु पर्ने वस्तु होइन।

तिमी रोमांटिक भाव को लागि प्रयोग हुने वस्तु त 

बिल्कुल हुँदै होइन।

तिमी एउटा मान्छे हो

 तिमी काम गरे वापत

तलब लिने एउटा मान्छे हो।

न तिमी भगवान हो, 

न तिमी संसार बचाउने देवी नै।

तिमी एउटा

रोमान्टिसीजम भन्दा

 प्रागमाटिक र रियालिजम को 

संसारमा बाँच्ने मान्छे हो।

तिमी बिल्कुल भगवान होइन 

न त भगवानले पठाएको दूत नै।

तिमी त काम गरे वापत 

मेहेनतको हक पाउनु पर्ने मान्छे हो। 

पाउँछौ

 मेहेनत को फल?

पाएको छ मेहेनतको फल?

छैन,

किनभने तिमीलाई फकाउन सजिलो छ

र भन्दा भन्दै तिमी 

"नर्स त भगवान हो, नर्स आमा हो, नर्स देवी हो "

नर्स हँसिलो हुनु पर्छ, नर्स कोमल हुनु पर्छ 

तारिफ सुन्दा सुन्दै तिमी पग्ली हाल्छौ ।

तिम्रो गोजी रित्तो छ,

तिमीले गोजी रित्याएर पढ्यौ 

तर गोजी रित्तो छ,

के तिमी कोमल बन्न लाई नर्स बनेको हो?

के तिमी हँसिलो बन्न, आमा बन्न नर्स बनेको हो?

तिमीलाई थाहा छैन र मान्छे कस्तो बन्नु पर्छ??

तिमीले पढेको साइन्स होइन र?

तिमीलाई साइन्सले सिकाएको छैन र मानव 

र मानवता कस्तो हुन्छ?

अनि

सोच त नर्स बन्नु पछाडि को तिम्रो लक्ष्य

त्यही मेहनतको!, श्रमको फल होइन??

विउजिएर उठेर, झस्किएर जे गरेर 

हेर्छौ उठेर हेर 

तिम्रो मेहेनतको फललाई रोमान्टिक बातले 

छोपेको छ।

तिमीलाई कमजोर बनाएर 

तिम्रो पसिना पिएको छ।

तिमीलाई देवी बनाएर तिम्रो संघर्षलाई लुकाएको छ।

त्यही भएर तिम्रो गोजी रित्तो छ।

तिमीले गोजी रित्यायौ तर तिम्रो गोजी रित्तो छ।

तिमी गौरवान्वित (proudy )भएर 

फोलरेन्स लाई माला चडाउ

या त अबिर लगाउ

एउटा सत्य कुरा त तिमीले स्वीकार्नै पर्छ

तिमी आज पनि प्राक्टिकल भन्दा रोमान्टिक 

बात मा अल्झिएर 

तिमी कोमल, हँसिलो, फूल जस्तै भएको 

महसुस गरेर, तिमी बोल्न डराएर नै 

तिम्रो गोजी रित्तो छ।

नर्स तिमीले न झुट नबोली भन 

तिमीले

 केही कमाउन नै नर्सिङ पढेको हो

तर 

तिम्रो गोजीमा पैसा त छँदै छैन

छ भने त्यही छ अपहेलना,अनिदो,

चौबीस घंटे ड्यूटी छ।

तर तिम्रो गोजी रित्तो छ।

https://youtu.be/suz52TdQr2c?si=dVuTWhJbng1PeEn0

Share:

Read More

सजिलो छ ब्रेनवास:नेपालमा

 एउटा समय थियो कुनै एउटा पत्रकारले पत्रकारिता छोडेर राजनीति तिर अगाडि बढ्दै थिए।

अनि उहाँको राजनीति यात्रा लाई भावामय बनाउन मानिसको ब्रेन वास यसरी गरिएको रहेछ," उँहाले यति लाखको आफ्नु पत्रकारिताको जागिर छोडेर, यति सयल सुविधाहरु परित्याग गरेर हाम्रो महान देशलाई अगाडि बढाउन यसरी लागि पर्नु भएको छ, उहाँले जस्तो त्याग कसैले देशको लागि त्यस्तो गर्न सक्छ र!" 

यिनै यिनै योगदान थिए उहाँका राजनीतिमा। सायद सजिलै यतिको भावानात्मक समाजलाई पत्रकारिताको लामो अनुभब बाट राम्रो सग बुझेको हुनपर्छ कहाँ कसरी कुन बेला के प्रहार गर्ने भनेर(निराश व्यक्ति,समाज, देश यसरी नै हावा हुण्डरी भित्र हराउँछ र हराउँदा हराउँदै यो गति सम्म आई पुगेको छ।)र कसरी मेनुपूलेट गर्न सकिन्छ थाहा भएर होला त्यो आत्मविश्वासमा आफ्नु अहंकारी व्यक्तित्व प्रस्तुत गरेको देखिन्थ्यो। 

अहिले नी काठमाडौंमा घर छ, म धनी छु म यो म ऊ भन्ने मलाई पैसा नभएर होइन के खाँचो छैन मलाई मैले देशको लागी हो गर्ने मेरो लागी छदै छ ,जस्ता ताल बेतालका यिनै पहिले कै श्रृंखलावद्द(अब यति भने त भ्रष्टाचार हुन्न भन्ने जस्तो,,कुलिन वर्ग,, तर यिनीहरूले पाए त मज्जाले भ्रष्टाचार गर्ने रहेछन् नी!) पुराना सेलिब्रेटी वाला कुरा गरेर चाहिँ चुनाव अबको समयमा आएर नी जितिन्छ सोच्नु चाहिँ हुँदैन, तर भीड जम्मा गर्न चाही सकिन्छ। ठोस योजना बिना त्यहाँका बासिन्दाले नी त्यसै भोट चाहिँ दिन्छन् जस्तो लाग्दैन। त्यही मा नी नेपाली भोटर हरुको लामो पुरानो मनोविज्ञान छदै छ।

के के न भनेर बढी तमासा गर्न हुन्न के त्यही भएर।।।

......अब हेरौं...

Share:

Read More

महिलाहरुलाई सहन नसक्नेहरू

 सुरक्षा पन्तप्रति सामाजिक सञ्जालमा देखिएको गालीगलौजले हाम्रो समाजको महिला प्रतिको मानसिकता उदाङ्गो बनाएको छ। अचम्म के छ भने, यस्तो गाली गर्ने प्रायः तथाकथित उच्च जात भनिने थरका मानिसहरू देखिन्छन्।

ती एउटी मान्छेको कुराले उनीहरूको अहंकारमा यस्तो आँच पुगेर, यस्तो कमजोर रहेछन ति राजाका फ्यानहरु निकृष्ट प्रतिकारको गाली गलौज युद्दमा उत्रेका छन्।
यसो हेर्दा लाग्छ,
उनीहरू अहिले भएका राजा भनिने कुन कुन नाम मात्र होइन उनीहरूका सात पुस्तासम्म सन्तानका पनि दास भएर बस्न तयार थिए” तर उनले यो व्यवस्था नै छैन भन्दिन। बिचरा!!आत्तिए!!

त्यो हेर्दा मानसिकता त सधै दास, भक्ति नै छ र त्यो मानसिकताबाट बाहिर निस्कन सकेका छैन।

मानिस स्वतन्त्रता भन्दा ज्यादा भक्ति रुचाउँछ। कसैले स्वतन्त्र भएर बोल्यो, प्रश्न गर्‍यो, विचार राख्यो भने त्यो असह्य हुन्छ ।अनि सुरु हुन्छ  गाली, अपमान, चरित्र हत्या। कसैबाट प्रयाजित, डलरबादी, अमेरिका द्वारा संचालित यस्तै यस्तै पगरी।

झन महिलाको आवाज त हाम्रो समाजले पचाउन सक्दैन। खासगरी, जब त्यो आवाजले ‘राजा’, उनिरुका आइलड लाग्ने नेता, ‘आस्था’, 'पृत्तिसत्ता' ठूलाठालुले गरेका यौनहिंसा, बलात्कार वा बनावटी गौरवलाई प्रश्न गर्छ।" त्यो त पचाउन सक्दैन । त्यही परिणाम एकजनाले अलिकति केही बोलेको आधारमा पनि यस्तो बिजोक छ।

रमाइलो त के छ भने, यस्तो गाली गर्ने ९८% माथिल्लो जाति-थर भएका देखिन्छन्। कमेन्टसँगै नाम र थर हेरे  प्रमाण आफै बोल्छ। किन होला यति रिस? राजा बन्न नपाए पनि आफूलाई आफ्नो टोलको राजा ठान्ने चाहने! वा कसैलाई सधैं पुजेर बस्न नपाउँदाको रिस!!

Share:

Read More

निम्फोमेनियाक: इच्छा र स्वतन्त्रताको कथा

 लार्स भोन ट्रायरद्वारा निर्देशित चलचित्र Nymphomaniac (2013) पहिलोपटक हेर्दा, त्यसले दर्शकलाई असहज अनुभूति गराउन सक्छ। तर यही असहजताको तहमा एउटा गहिरो मानवीय द्वन्द्व लुकेको हुन्छ इच्छा र नैतिकताको जटिल सम्बन्ध। चलचित्रको कठोर विषयवस्तु, तीव्र दृश्य, र गहिरा मनोवैज्ञानिक संवादहरूले सतही मनोरञ्जनभन्दा परको यात्रामा लैजान्छन्।

Nymphomaniac केवल यौन कथावस्तुमा सीमित छैन; यो मानव चेतनाको अन्धकार कुनामा प्रवेश गराउने साहसी प्रयास हो। त्यसैले चलचित्रका दृश्यहरू असहज लागे पनि, ती असहजता दर्शकलाई आफैंसँग प्रश्न गर्न बाध्य बनाउँछन्। यस्तो प्रभाव कुनै सामान्य चलचित्रको विशेषता होइन, बरु त्यो कलात्मकता र दार्शनिक सोचको परिणाम हो।

‘निम्फोमेनियाक’ दुई भागमा विभाजित एक काल्पनिक कथा हो, जसले जो (Joe/जो, अभिनेत्री: Charlotte Gainsbourg र Stacy Martin) नामक एक महिलाको जीवनलाई चित्रण गर्छ। जो आफूलाई निम्फोमेनियाक (यौन लत भएको व्यक्ति) ठान्छिन् र आफ्नो यौनिक यात्रालाई सेलिगम्यान (Seligman/सेलिगम्यान, अभिनेता: Stellan Skarsgård) नामक एक बौद्धिक पुरुषसँग सेयर गर्छिन्, जसले उनलाई सडकमा घाइते अवस्थामा भेट्छन्। आठ अंशमा बाँडिएको यो चलचित्र Joe/जोको बाल्यकालदेखि वयस्क अवस्थासम्मको अनुभवलाई प्रस्तुत गर्छ। जहाँ यौन उनको पहिचान, स्वतन्त्रता, र पीडाको स्रोत बन्छ। यो कथा यौनिकताको सतही चित्रणमा सीमित छैन, बरु यो मानव मनको गहिराइमा डुबेर स्वतन्त्रता, नैतिकता, र सामाजिक संरचनामाथि गम्भीर प्रश्न उठाउँछ। Joe/जोको कथामा उनले “The Little Flock” नामक समूह बनाएर प्रेम र सामाजिक मान्यताविरुद्ध विद्रोह गरेको देखिन्छ, जसले उनको स्वतन्त्रताको खोज र एकाकीपनको द्वन्द्वलाई उजागर गर्छ।

जो (Joe/जो) को चरित्र चलचित्रको अङ्ग/मुख्य हो। उनको यौनिक यात्रा एक आत्म-अन्वेषणको कथा हो, जहाँ उनले आफ्नो यौनिकतालाई सामाजिक नियम र नैतिकताको बन्धनबाट मुक्त गर्न खोज्छिन्। मनोवैज्ञानिक दृष्टिकोणबाट, जोको/Joe चरित्रले मानव मनको द्वन्द्वलाई प्रतिबिम्बित गर्छ जहाँ इच्छा र नियन्त्रणबीचको अनन्त संघर्षलाई प्रस्तुत गर्दछ। उनको यौनिक लतलाई सिग्मन्ड फ्रायडको ‘लिबिडो’ अवधारणासँग जोड्न सकिन्छ। जहाँ यौनिक ऊर्जा मानव व्यवहारको मूल चालक शक्ति हो। जोले आफ्नो यौनिक इच्छालाई स्वीकार गर्छिन्, तर यो स्वीकारोक्ति उनको लागि स्वतन्त्रता र आत्म-विनाश दुवै बन्छ। उनले आफ्नो अनुभवलाई फिबोनाची सिक्वेन्स/Fibonacci sequenceर बाखको पोलिफोनी/Bach’s polyphony (fugues) जस्ता प्रतीकहरूसँग तुलना गर्छिन्, जसले उनको जीवनको अराजकता र सुन्दरताको गहिरो संगमलाई देखाउँछ। जोको कथाले यो प्रश्न उठाउँछ: के यौनिकता अनैतिक हो, वा यो समाजले बनाएको भ्रममात्र हो? उनको चरित्रले मानव मनको त्यो पक्षलाई उजागर गर्छ, जुन सामाजिक नियमहरूले दबाउन खोज्छ, तर जुन अन्ततः आफ्नो अस्तित्वको लागि लड्छ।

सेलिगम्यान (Seligman/सेलिगम्यान) जोको कथाको श्रोता र विश्लेषक हुन्। उनको बौद्धिक र दार्शनिक व्यक्तित्वले मानव मनको तर्कसंगत पक्षलाई प्रतिनिधित्व गर्छ। उनले जोको अनुभवलाई कला, साहित्य, संगीत, र गणितसँग जोडेर बुझ्ने प्रयास गर्छन्। मनोवैज्ञानिक दृष्टिकोणबाट, सेलिगम्यानले फ्रायडको ‘सुपरइगो’ (नैतिक चेतना) को प्रतीकको रूपमा काम गर्छन्, जसले जोको ‘इड’ (प्राकृतिक इच्छा) लाई नियन्त्रण र विश्लेषण गर्न खोज्छ। तर चलचित्रको अन्त्यमा, सेलिगम्यानको विश्वासघात जब उनी जोप्रति यौनिक आकर्षण देखाउँछन् काम गर्छु र जोले उनलाई गोली हान्ने दृश्यले उनको नैतिकताको खोक्रोपनलाई उजागर गर्छ। यो कार्ल जंगको ‘छाया’ (Shadow) अवधारणालाई सम्झाउँछ, जहाँ मानव मनको दबाइएको पक्ष अन्ततः प्रकट हुन्छ।

यो दृश्यले यो सन्देश दिन्छ कि कुनै पनि बौद्धिक वा नैतिक आवरणले मानव स्वभावको प्राकृतिक वासनालाई पूर्णरूपमा दबाउन सक्दैन।चलचित्रले पितृसत्तात्मक समाजविरुद्ध जोको/Joe's विद्रोहलाई पनि चित्रण गर्छ। जोले पुरुषहरूसँगको सम्बन्धमा आफ्नो यौनिक शक्तिको उपयोग गर्छिन्, तर यो शक्ति उनको लागि स्वतन्त्रता र बन्धन दुवै बन्छ। मनोवैज्ञानिक दृष्टिकोणबाट, यो पितृसत्ताले यौनिकतालाई नियन्त्रण गर्ने प्रयास र त्यसविरुद्धको व्यक्तिगत विद्रोहको कथा हो। जोको चरित्रले लुस इरिगारे/Luce Irigaray

जस्ता नारीवादी मनोविश्लेषकहरूको विचारलाई सम्झाउँछ, जसले महिलाको यौनिकतालाई पुरुष-केन्द्रित सामाजिक संरचनाबाट मुक्त गर्नुपर्ने तर्क गर्छिन्। जोको यौनिक स्वायत्तताको खोजले समाजले इच्छामाथि लगाएको बन्धनलाई चुनौती दिन्छ।

उनको बन्दुकको प्रयोग, विशेषगरी अन्त्यमा, हिंसाको प्रतीक होइन, बरु उनको अन्तिम विद्रोह र आत्म-सुरक्षाको प्रतीक हो, जसले उनको साहस र कमजोरी दुवैलाई देखाउँछ।चलचित्रको अन्त्यमा, जो आफ्नो यौनिकताबाट मुक्त हुने प्रयास गर्छिन्, तर असफल हुन्छिन्। यो दृश्यले मानव मनको गहिरो सत्यलाई उजागर गर्छ। कामना र वासना मानव अस्तित्वको अपरिहार्य हिस्सा हुन्। फ्रायडको मनोविश्लेषणअनुसार, यौनिक इच्छा (लिबिडो) लाई पूर्णरूपमा दबाउन वा त्याग्न सकिँदैन; यो केवल रूपान्तरण हुन्छ। जोको असफलताले यो सन्देश दिन्छ कि मानव स्वभावको मूलमा वासना नै सर्वोच्च हुन्छ, र कुनै पनि सामाजिक वा नैतिक नियमले यसलाई पूर्णरूपमा नियन्त्रण गर्न सक्दैन। यो निष्कर्षले दर्शकलाई आफ्नो मनको गहिराइमा झाँक्न र आफ्ना दबाइएका इच्छाहरूसँग सामना गर्न बाध्य बनाउँछ।‘निम्फोमेनियाक’ले दिन खोजेको सन्देश काव्यात्मक र गहन छ। यो चलचित्रले यौनिकता केवल शारीरिक इच्छा होइन, यो हाम्रो आत्माको एक अभिव्यक्ति हो, जसले हामीलाई सृजन र विनाश दुवैतर्फ डोर्‍याउँछ। जोको कथाले हामीलाई यो स्वीकार गर्न प्रेरित गर्छ कि हाम्रा इच्छाहरू हाम्रो कमजोरी होइनन्, बरु हाम्रो मानवताको आधार हुन्।

यो एक यस्तो कथा हो, जसले हामीलाई हाम्रो ‘छाया’/shadow -हाम्रा दबाइएका इच्छा र कमजोरीहरूसँग मेलमिलाप गर्न सिकाउँछ। यो चलचित्रले हामीलाई सामाजिक नियमहरूको खोलभित्र कैद भएको आफ्नो सत्यलाई खोज्न र त्यसलाई अँगाल्न प्रेरित गर्छ। मनोवैज्ञानिक दृष्टिकोणबाट, यो एक यस्तो यात्रा हो, जसले हामीलाई हाम्रो मनको अँध्यारो कुनासँग संवाद गर्न र हाम्रो अन्तर्निहित सत्यलाई स्वीकार गर्न प्रेरित गर्छ।

यो सन्देशले हामीलाई बाहिरी संसारको सतहभन्दा माथि उठेर आफ्नो आत्माको गहिराइमा डुब्न प्रेरणा दिन्छ।

‘निम्फोमेनियाक’ एक साहसी र कलात्मक मास्टरपिस हो। लार्स भोन ट्रायर (Lars von Trier) ले यौन, मानव स्वभाव, र नैतिकताको जटिलतालाई बेजोड ढंगले प्रस्तुत गरेका छन्। Charlotte Gainsbourg र Stacy Martin को अभिनयले जो (Joe/जो) को चरित्रलाई जीवन्त बनाएको छ, भने Stellan Skarsgård को सेलिगम्यान (Seligman/सेलिगम्यान) ले बौद्धिक गहिराइ थपेको छ। चलचित्रको सिनेमाटोग्राफी, प्रतीकात्मक दृश्यहरू (जस्तै, फ्लाई फिशिङ, वृक्षको बिम्ब, र फिबोनाची सिक्वेन्स), र गहिरो दार्शनिक संवादले यसलाई अविस्मरणीय बनाउँछ। यो चलचित्रले दर्शकलाई मनोरञ्जन मात्र होइन, बरु आफ्नो मनको गहिराइमा डुब्ने अवसर प्रदान गर्छ।

यसको बोल्ड यौन दृश्यहरू र यौनिकताको खुला चित्रणले विश्वभर विवाद सिर्जना गर्‍यो। कतिपयले यसलाई अश्लील ठाने, भने कतिपयले महिलाविरोधी भने। तर यो विवादले चलचित्रको महत्वलाई झनै उजागर गर्छ, किनकि यसले समाजको असहज सत्यहरूलाई छताछुल्ल पार्छ। ‘निम्फोमेनियाक’ केवल एक चलचित्र होइन, यो एक मनोवैज्ञानिक र दार्शनिक यात्रा हो, जसले हामीलाई हाम्रो मानवताको गहिराइमा डुबाउँछ। यो एक यस्तो कृति हो, जसले हामीलाई हाम्रा इच्छा, कमजोरी, र सत्यसँग सामना गर्न बाध्य बनाउँछ, र यो नै यसको सबैभन्दा ठूलो उपलब्धि हो।

Share:

Read More

"नेपालमा स्त्रीविरोधी मानसिकता र यौन दुर्व्यवहारको संस्थागत संरचना

 नेपालमा डा. युवराज संग्रौलामाथि लागेका यौन दुर्व्यवहार, स्त्रीविरोधी र समलैङ्गिकविरोधी अभिव्यक्तिका आरोपहरू केवल व्यक्तिगत गल्ती वा छुट्टै प्रकरण होइनन्; ती सम्पूर्ण दक्षिण एशियामा व्यापक रूपमा फैलिएको संस्थागत पितृसत्ता, बुद्धिजीवी पाखण्ड, र नारीविरोधी मानसिकताको गहिरो लक्षण हुन्। 

जब एकजना शिक्षित, सार्वजनिक जीवनमा प्रभावशाली र न्यायको भाषामा बोल्ने व्यक्तिले महिलामाथि हिंसात्मक अभिव्यक्ति गर्छन्, त्यो केवल उनीभित्रको मानसिकता होइन, हाम्रो समाजले कसरी बौद्धिक व्यक्तित्वहरूलाई बिना जाँच अधिकार दिएको छ भन्ने कुराको प्रमाण हो। दक्षिण एशियामा—विशेषतः नेपाल, भारत, बंगलादेश र पाकिस्तानमा—शिक्षा, बुद्धिजीविता र प्रगतिशीलताको आवरणभित्र महिला शोषणको अदृश्य संरचना गहिरो छ। महिलाले कक्षाकोठामा, कार्यालयमा, सार्वजनिक बहसहरूमा सधैं आफूलाई आत्मरक्षाको मोडमा राख्नुपर्ने बाध्यता यो भयानक संरचनाको प्रतिबिम्ब हो।

संग्रौला प्रकरणले देखाउँछ कि कसरी बौद्धिक भनिने व्यक्तिहरू—जो कानुन पढाउँछन्, संविधान लेख्न सहयोग गर्छन्, वा मानव अधिकारका प्रवक्ता छन्—त्यही अधिकारको भाषालाई स्त्रीविरोधी विचार र व्यवहारको औजारमा बदल्न सक्छन्। जब उनीहरू महिलालाई "धन र यौनको भोकी" भनेर संज्ञा दिन्छन्, LGBTQ+ व्यक्तिहरूलाई "मानसिक रोगी" भन्छन्, र आफ्ना विद्यार्थीहरूलाई नै शारीरिक टिप्पणी गर्छन्, त्यो केवल व्यक्तिगत विचार होइन—त्यो शैक्षिक सत्ता, संस्कृति, र पदको दुरुपयोग हो। शिक्षित पुरुषहरूले आफूलाई "प्रगतिशील" भन्नु र नारीवादी आवाजलाई "पश्चिमी षड्यन्त्र" भनी अस्वीकार गर्नु, यस क्षेत्रमा देखिने एउटा आम रणनीति हो। यसले ती पुरुषहरूलाई नैतिक जिम्मेवारीबाट उम्किन मद्दत गर्छ, किनभने उनीहरू आफ्नो सामाजिक स्थानबाट सुरक्षा पाउँछन्। यस्तो प्रगतिशीलताको अभिनयले वास्तविक परिवर्तनको सम्भावनालाई अवरुद्ध गर्छ।

हाम्रो समाजमा महिलाहरूलाई अझै पनि बोल्न डर लाग्छ—विशेषतः शक्तिशाली पुरुषहरूविरुद्ध। जब कुनै महिलाले यौन दुर्व्यवहारको उजुरी गर्छिन्, त्यो उजुरी कानुनभन्दा पहिले सार्वजनिक शंकाको घेरामा पर्छ। पीडितले प्रमाण दिनुपर्ने, आफ्नो चरित्र सफाइ गर्नुपर्ने, र "किन अहिलेसम्म चुप लागिन्?" भन्ने प्रश्नहरूको सामना गर्नुपर्ने स्थिति अझै हटेको छैन। जब संस्थाहरू—विद्यालय, विश्वविद्यालय, मिडिया—यस्ता गम्भीर आरोपमा मौन बस्छन्, उनीहरूले पीडकलाई संरक्षण गर्छन् र पीडितलाई एक्ल्याउँछन्। यो मौनता संस्थागत सडनको सबैभन्दा गहिरो संकेत हो। नेपालजस्ता मुलुकमा यस्ता घटनाहरू फेरि–फेरि दोहोरिन्छन्, किनकि संस्थागत सुधार होइन, इमेज म्यानेजमेन्टलाई प्राथमिकता दिइन्छ।

यो घटनाले हामीलाई पुनः सम्झाउँछ—शिक्षा, बुद्धिजीविता, वा सार्वजनिक छवि कुनै पनि व्यक्तिलाई नैतिक छूटको प्रमाणपत्र होइन। दक्षिण एशियामा हामीले प्रायः बुद्धिजीवी पुरुषहरूलाई आलोचनाबाट माथि राखेका छौं, उनीहरूका विचारलाई शुद्ध ठानेका छौं, र उनीहरूको व्यवहारप्रति प्रश्न उठाउन सक्ने वातावरण नै बनाएका छैनौं। यस्तो देशभक्ति मान्छे नी यस्तो हुन्छ? यस्तो बौद्दिक यति वर्ष यस्तो संघर्ष गरेको मान्छेमा कसैले आरिस गरेर बर्बाद पार्न षड्यन्त्र गरेको हो भन्ने आम जनमास कतिपय पृतिसत्ताधारी महिलाहरुबाट नै आवाज उठ्छ। यस्तो सोचले महिलालाई, पीडितहरुलाई आवाजविहीन बनाउँछ, र यौनिकता तथा अधिकारको विषयलाई "अनैतिक", "पश्चिमी" वा "अवाञ्छित बहस" बनाइदिन्छ। अझैसम्म पनि महिलाहरूलाई "सहनशील", "शालीन", र "सुसंस्कारी" हुनुपर्ने दबाब छ, र जो विरोध गर्छन् उनीहरूलाई असभ्य वा चरित्रहीन भनी चित्रण गरिन्छ।

यो आवाज उठिरहेको छ जो सानै होस त्यो व्यक्तिको लागि होइन संरचनाको लागि हो। जो समाजमा बाहिर एउटा तस्बिर बनाएर बुद्धिजीवी भनिने हरू भित्र कस्ता हुन्छन भनेर उनीहरूको पाखण्डको नाङ्गो चरित्र उजागर हो।र मिडियाहरुले आवाज  उठाउनेहरुलाई यसरी नी ठाउँ दिन पर्छ, साथ दिन पर्छ। पीडितलाई विश्वास गर्न पर्छ, पीडक त्यस्तो मान्छे महान मान्छे भनेर संरक्षण गर्नु भन्दा पीडित लाई विश्वास गर्ने गर्नुपर्छ। यसरी नी मिडियाहरुले यस्ता आवाज हरू लाई ठाउँ दिने हो भने बाहिर ठूला ठूला कुरा गरेर परिवर्तनका कुरा गरेर परिवर्तनको केन्द्रमा आउने महिला, अल्पसंख्यक र उत्पीडित आवाजलाई चुप गराउन खोज्ने बुद्धिजीवी हरुको अस्लील चरित्र बाहिर आउँछ।

Share:

Read More

Circumstantiality (विस्तृत वा घुमाउरो बोलाइ)

 ......Circumstantiality (विस्तृत वा घुमाउरो बोलाइ)....

हालसालैको एउटा अन्तर्वार्ता हेर्दा एउटा शब्द याद आयो – circumstantiality। यो यस्तो बोल्ने शैली हो जसमा व्यक्ति सिधा उत्तर दिनुको सट्टा अनावश्यक रूपमा विस्तृत विवरण दिन्छ।

मनोवैज्ञानिक रूपमा circumstantiality केही मानसिक अवस्थाहरू, जस्तै schizophrenia, obsessive-compulsive disorder, mania मा देखिन सक्छ। यस्तो अवस्थामा, व्यक्तिले प्रश्नको उत्तर दिन्छ, तर सिधै नभई धेरै घुमाउराे विवरण दिएर अन्तिममा उत्तर दिन्छ।

तर, यस्तो बोल्ने शैली केवल मानसिक स्वास्थ्य समस्यासँग मात्र सम्बन्धित हुँदैन। सामान्य व्यक्तिहरूमा पनि यो देखिन सक्छ, जसको पछाडि विभिन्न मनोवैज्ञानिक, सामाजिक, र वातावरणीय कारणहरू हुन सक्छन्।

सामान्य व्यक्तिमा circumstantial speech निम्न कारणहरूले हुन सक्छ:

१. सत्य कुरा लुकाउने प्रयास (Concealing Lies)

२. एउटा कुरा लुकाएर अर्को कुरा फैलाउने (Manipulation or Persuasion)

३. सुन्नेलाई भ्रमित पार्ने वा भावनात्मक बनाउने (Deflecting Suspicion)

४. अपराधबोध वा चिन्ताका कारण (Guilt or Anxiety)

५. चिन्ता, डर, आत्म-सचेतना वा तनाव (Fear, Stress, Self-consciousness)

६. शिष्टाचार वा टकरावबाट बच्न (Social Politeness or Avoidance)

७. धेरै विवरण दिएर विश्वास जित्न खोज्ने (Overcompensation)

हाम्रो समाजमा पनि जब मान्छे डराउँछ, गल्ती महसुस गर्छ, वा आफ्नो छवि जोगाउन चाहन्छ, तब उसले सीधा उत्तर नदिई 'संघर्ष, धर्म, संस्कार, देन, योगदान' आदिको कुरा घुमाउँदै बोल्न सक्छ।

यसकारण, कुनै पनि व्यक्तिको विस्तृत बोलाइ सधैं मानसिक समस्या वा कुनै उद्देश्य लुकाउने संकेत मात्र होइन। कहिलेकाहीं, यो व्यक्तिको संचार शैलीको भाग हुन सक्छ।

Share:

Read More

माघ महिना!

 सार्वजानिक बिदाको दिन गाडी यस्तो भीड....!कुरा न गरौ। 

 अफिस बिदा रे फुर्सद, सामाजिक पढाउने लाई नी फुर्सद, विज्ञान पढाउनेलाई नी फुर्सद, अङ्ग्रेजी पढाउने लाई फुर्सद, नर्सिङ पढ्ने, पढाउने, डाक्टर पढ्ने पढाउने सबैलाई फुर्सद....अब अरु अरु यस्तै विधाका सबैलाई फुर्सद,जे होस् हरेक मानिसलाई फुर्सद। सार्वजानिक बिदा पर्यो। 

अनि झन् माघ महिनाको सार्वजनिक बिदा र काठमाडौको ठाउँ। माघ महिना, श्रावण महिनाको त कुरै न गरौं। यहि माथिका मध्य सबै जनालाई अरु बेला रुक्खा सुक्का ब्रत लिएको भए नी बिदाका दिन त यसो स्वस्थानीको राम्रै ब्रत मनाउन सालीनदी जान मन लाग्ने रहेछ।

अरे!सडक जाम, गाडी जामको कारण त नेताहरुले मात्र गाली खाने हुन। अरुको कारण जाम भए त पवित्र कर्मको लागि गरीब जनताहरूले गरेको जाम हो। संस्कार, संस्कृतिको नाममा गरेको। त्यस्तो लाई नी नराम्रो भन्न मिल्छ??

अराष्ट्रवादी, कुसंस्कारीहरु!!

यस्तै खचा खाच गाडीमा उभिएका मानिस र रमिता। धन्न यो बेला उभिने सबै महिलाहरु भएकाले सहज नै हुने उभिन पनि(अब किन चढ्ने त्यस्ताे गाडीमा? गाडी अरु हुन पर्यो नि त चढ्नलाई!)। सालिनदि जाने बाटो तिर बस्ने मान्छेको त अहिले बिजोक नै छ नी।

एकजना दिदी उभिएको ठाउँबाट ढोका नजिकै खलासी भाइ भएकै निर बाट बोल्नु भयो 'कति भीड हो आज त गाडी पनि।'

 "दिदी आज त यस्तै हो खलासी भाइले भने, हिजो खाली खाली गाडी थियो। हिजो सालिनादी जाँदा सहज थियो नी आज त सबैको बिदा यस्तै हो।"

'मेरो नी आज बिदा अफिस भएर हो भाइ दिदीले फेरि भन्नु भयो।'

"लौ दिदी भगवानको नाममा त्यस्ता अफिस राजीनामा दिएर जान सक्नु भएन! तपाइलाई भगवान भन्दा प्यारो जागिर भयो! तपाईं भगवानको नाममा त्यति नी गर्न नसक्ने? धत् म भए त खुरुक्क राजीनामा दिएर गाडी खुल्ला भएको दिन सालिनादि जाने थिए: खलासी भाइले भने!' खोइ के कारण त्यो भने भाइले तर कस्तो कस्तो लाग्यो र मनमा दिमागमा खेल्यो!

बेला बेला त गाडीका खलासी भाइहरू पनि गज्जब हासो लाग्ने कुरा गर्छन भन्या।

 भाइहरूलाई नी अहिले यस्तो सजिलो रहेछ। दिदी हो धर्म गर्न जाँदा यति दुःख त हुन्छ त भने पछि जसरी नी उभिएर जान तयार। जति भाडा दिन नी तयार।

Share:

Read More