अन्तराष्ट्रिय नर्सिङ दिवस

आज अन्तराष्ट्रिय नर्सिङ दिवस‌का अवसरमा हामी यो महत्वपूर्ण दिनलाई मनाउन सबै जना उपस्थित भए का छौं। चाहे विकसित देश हुन् या नेपाल जस्ता विकासशिल देश हुन् हामि नर्स या अन्य स्वास्थ्य कर्मिहरु सधै पहिलो लहर (frontline) मा बसेर स्वास्थ सेवा प्रदान गर्ने गर्छौ। झन माहामारी, प्राकृतिक प्रकोप होस या युद्धग्रस्त क्षेत्रहरुमा सधै स्वास्थ्यकर्मीहरु सबैभन्दा अग्रणीरेखामा रहनु परेको छ।

विश्वस्वास्थ संगठन(WHO)ले हरेक १००० जनसंख्यामा कम्तीमा २.३ जना स्वास्थ्य कर्मिको आवश्यकता रहेको भनेता पनि विकसित देशमा नै यो अनुपात कायम गर्न सकिरहेको छैन । नेपालको अवस्था त नाजुक छ। यँहा प्रतिहजार जनसंख्यामा पुग नपुग 0.67 जना नर्स पुग्ने या स्वास्थ्यकर्मी मात्र पुग्ने अवस्था छ।(भनेको एक हजारलाई एउटा नर्स नी पुग्दैन) यो त अझ सहरी क्षेत्रको आकडाँ हो। अझ ग्रामीण क्षेत्र को कुरा गर्दा त 1 लाख पचास हजारमा 1 जना स्वास्थ्यकर्मीको नाजुक अनुपातको अवस्था छ।  

यसैवाट हामिले स्पष्ट के वुझ्न सक्छौ भने देशमा दक्ष स्वास्थ जनशक्तीको चरम अभाव छ। तर यस्तो दुर्लभ भई सकेको जनशक्ति फेरी किन चरम शोषणमा किन छ त ? प्रश्न जायज भए पनि, यो अवस्थाको विश्लेषण जटिल छ। नेपालमा सबै भन्दा अभावग्रस्त जनशक्ति नी यही हो र चरम शोषण र असुरक्षा समाना गरी रहेको जनशक्ति पनि यही हो।

यहि अवस्थाका कारण अर्थात ,'श्रम शोषण' र ' असुरक्षाका कारण यो पेशा प्रति आकर्षण घट्दै गइरहेको छ। नेपालका निजि क्षेत्र‌मा सञ्चालित स्वास्थ संस्थानमा कार्यरत नर्सहरुको पारिश्रमिक र ‌duty आवरका कुरा गर्ने हो भने त यो शायद नेपाल के सवैभन्दा न्युन आय अर्थात् निरपेक्ष गरिबी(absolute poverty) को रेखा मुनि पर्छन मतलब आधारभूत आवश्यकता परिपूर्ति गर्न पनि नर्स हरुको तलब ले पुग्दैन।

आजकाल सरकारी सेवामा नै रहेका नर्सहरु विना सुचना विदा वसेर सरकारी सेवामा अयोग्य भन्दै निष्कासन गरिएका सुचना पढ्न पाइन्छ। "भविष्यमा सरकारी सेवा लाइ अयोग्य" सुन्दैमा मलाइ नै हासोँ उठ्छ।" झन ती कति हाँस्दा हुन्। ती त अस्ट्रेलिया, अमेरिका पुगिसके, अब आउदैनन् ।यहाँ हामि अध्ययनरत सबैलाई सोध्ने हो भने पनि ९५% भन्दा माथिलाइ सोध्ने हो भने जवाफ त्यही आउँछ भोलि कहाँ जाने भन्दा अमेरिका, अष्ट्रेलिया र क्यानडा। १ ग्रामिण अनि 850 मा १ शहरी जनसख्या र स्वास्थ कर्मी भएको देशमा यसरी स्वास्थकर्मीको पलायन ले भोली यो देशमा कस्तो भयावह अवस्था आउँदैछ भन्ने कुरा यो देशका निति र्निमाताले तथा निजी अस्पतालका साहुहरुले सोचेका छैनन् । यो देशमा सबैभन्दा वढि नाफा कमाउने क्षेत्र स्वास्थ्य, शिक्षा तथा बैंकिङ क्षेत्र हुन् तर कर्मचारी हरू चरम शोषणमा पर्ने क्षेत्र पनि यहि नै हो।

अब रेसिडेन्ट डक्टर र नर्सको भरमा कति दिन नेपालको स्वास्थ क्षेत्र संचालन गर्ने हो? तिब्र वौद्धिक पलायनले र घट्दो आकर्षण‌को विचमा देखिएको अन्धकारमा कोभीड-१९ को महामारी कसरी व्यवस्थापन गर्ने होला? जनसख्या र स्वस्थकर्मीको बीचको नाजुक अनुपातलाई कसरी व्यवस्थापन गर्ने लगायतमा कसैको पनि ध्यान गएका छ जस्तो लाग्दैन ।

नितिनिर्माता र प्रशाशक मात्र होइन आम जनताको हामिलाइ हेने दृष्टिकोण उस्तै छ। डाक्टर कुटिन्छन, नर्स कुटिन्छन् । कार्य क्षेत्रमा हुने विभिन्न किसिमका दुव्यवहार

अझ नर्सले भोग्नु परेको यौन हिंसाअदिको हिसाव किताव त अलग छ।

 न कामको स्थाइत्व छ न सामाजिक सुरक्षा, न सामाजीक प्रतिष्ठा हिंसा तथा दर्वव्यवहार अनि चरम श्रमशोषणले गर्दा देशको दक्ष जनशक्ती बाहिरहेको छ र बाहिरिने क्रममा छ।

यो अवस्थालाइ हामिले कति दिन बेवास्ता गर्ने हो? सधैं वर्षको एक दिन नर्सिङ दिवस भन्यो Florence Nightingale को फोटोमा अविर छर्केर फूल चढाएर नर्सको स्वास्थ्य क्षेत्रमा रहेको महत्व तथा योगदान‌को भाषण छाँटेर अनि फेरी शेषण‌को क्रमलाइ निरन्तरता नै दिइराख्ने हो भने आगमि दिनको अवस्था अझ नाजुक छ। 

 यो विश्व विश्वव्यापिकरण (globalization) को युगमा विश्वव्यापि श्रम बजारमा प्रतिस्पाधि हुन नसक्ने हो भने यसको मुल्य देश र जनताले गम्भिर रुपमा चुकाउनु पर्ने देखिन्छ। 

भोली नर्सको पढाइ विदेश जाने भिषा के पर्याय नबन्नोस निति निर्माता, प्रशाशक, हस्पीटलका साहु र जनताहरूको बुद्धि बेलैमा पलाओस भन्दै अन्तरास्ट्रीय नर्सि डेको सबैलाई शुभकामना दिन चाहन्छु।

धन्यवाद! 

Share:

Read More

एनेस्थेसिया

 Laparoscopic Cholecystectomy(removal of gall bladder) पित्त थैली को अप्रेशन गर्दा, अप्रेशन सुरु हुनु भन्दा अगाडी एनेस्थेसिया (नदुख्ने/बेहोस बनाउने) दिइन्छ। त्यसको लागि सीमित औषधि दिएर शरिरलाई पारालाइज गराइन्छ (जस्तै: मिडाजोलम,morphine/fentanyl, प्रपोफोल र Rocuronium/Vecuronium रोक/भेक) जसले गर्दा बिरामीले सास आफूले फेर्न सक्दैन र कृतिम स्वासप्रस्वासको प्रयोग गर्न पर्छ जसलाई intubation गरेको भनिन्छ। त्यसको लागि Laryngoscope भन्ने एउटा यन्त्र हुन्छ जसले बिरामीको मुख आँ बनाएर मुख आँ गर्दाको माथिल्लाे भाग upper jaw लिफ्ट गरिन्छ, र Laryngoscope को ब्लडे (blade) पर मुखको अन्तिम सम्म पुराएर लिफ्ट गरिन्छ,जसले गर्दा श्वास नलिको प्वाल देखिन्छ र ET ट्यूब(endotracheal tube) त्यो प्वाल बाट छिराइन्छ र फोक्सो मा अक्सिजन पुराएर कृत्रिम श्वासप्र्वास गराइन्छ।

Laryngoscopy भनेको चाहिँ त्यही प्वाल राम्ररी देखियोस् भनेर हेर्ने काम हो जसले गर्दा intubation सहज हुन्छ, त्यसको लागि प्रयोग हुने विभिन्न यंत्र हुन्छ जुन एउटा Laryngoscope पनि हो।

त्यहाँ दाँतको भन्ने कुरा मा चाहिँ सधैं intubation गरी रहने डाक्टर हरु बेला बेला कन्फिडेन्समा रहँदा मानिसको घाँटी को साइज जस्तो कसैको छोटो, मानिस मोटो हुँदा त्यो श्वास नलीको प्वाल देख्न गारो हुन्छ,(difficult intubation) जसले गर्दा त्यो Laryngoscope को blade (ब्लेड) अलिक कडा रुपमा लिफ्ट गर्दा दाँत लाई ठोकिएर असर गर्न सक्छ। त्यो डाक्टरहरुको (anesthesiologist) हरुको कन्फिडेन्स ले गर्दा गल्ती भएको हो। डिफिकल्ट intubation को लागि अरू सामाग्रीहरु (difficult intubation set) जसले त्यस्तो हानी गर्दैन, ती प्रयोग गर्न सकिन्छ।

 त्यो गल्ती हो। त्यस्तो हुनु हुँदैन। फेरि त्यहाँ surgeon को केही गल्ती हुँदैन(surgeon ले त पित्त थैलीको अपरेसन मात्र गर्ने हो) एनेस्थेसिया दिने डाक्टर र अपरेसन गर्ने डाक्टर बेग्लै हुन्छ्न। त्यो anesthesiologist को पाटो हुन पर्छ, मेराे अनुभव अनुसार चाहिँ यति हो जानेको। अब त्यहाँ लापरबाही, कन्फिडेन्स कस्तो थियो के भएको भित्र काम गर्ने हरुलाई मात्र मज्जाले थाहा हुन्छ।

तर यस्तो हुनु हुँदैन त्यो गल्ती हो। मानिसको स्वास्थ र शरीर को कुरा मा पूरा तयारी र कति प्रतिशत पनि मिस नहुने हिसाबमा काम गर्नु पर्ने हुन्छ।

(मैले एनेस्थेसियामा (नर्स) काम गर्दा एक दुई भन्दा धेरै सजिला intubation गरेकी थी ए anesthesiologist को सुपर भिजनमा।)

Share:

Read More

यी उपदेश

 अनि यो उपदेश जो वर्ष वर्षौ सम्म बिक्न सक्छ यो समाजको लागि..

(बिक्नु पर्छ नत्र चुलो बन्द हुन्छ,ठुला बालक त त्यस्तै हो साना बालकको माया लाग्छ)

"be the same person in private, publicly and personally."

मैले त्यहि कुरा यो ठाउँ हेर्दा सम्झिए काबेलि मास्तिरको लडेको रुख, आफै कम बग्न थालेको खोला।यो मौसम शिशिर हो। हिमाललाइ सोर्सफोर्स लाउन सकेन धेरै बग्न खोलाले। (नत्र मानिस भएको भए त्यस्तो लडेको रुख सबैले हेरुन् अवश्य आफू दुखी भएर लडेको देखाउन चाँहदैन) तर रुख र त्यो खोला उ जस्तो छ त्यस्तै देखाइरहेछ, अनवरत बगि रहेछ सानै भए नी। हिउँदमा सोर्स नलाई। मानिस भए सबै तिरका भेल आफू मा नै कटाउन र ठूलो बनेर बग्न सोर्स लाउने थिए! तर लडेको रुख चोट मा छ्टपटाएको छ र रुख काटेपछि पानीको मुहान छैन त्यो खोलाले सहेको छ। 

मानव र ति आँखाहरुले उपदेशबाट, दासत्व, भक्तित्वबाट नी केही काम छैन भनेर कहिले थाहा पाएर विरक्तिन्छ थाहा छैन्। तर उ(मानिस) विरक्तिदा र फर्किदा रुखले त आफ्नो लडेको ठुटामा नि मुना लहलह भर्दिन्छ। त्यही त अनौठो छ। उसलाइ मात्र हेरेर बाँच्ने त ओहो! कति आनन्द ले बाँच्न सक्छन् मानिस नी। हासी हासी। 

शक्तिको भोगी, भोक भएको मानिस मात्र हो दास, भक्त र ढोगी वन्न रुचाउने। त्यही भएर उ प्रकृती पनि आफ्नु नियन्त्रण मा होस चाहान्छ, तर प्रकृति किन बस्छ तब त्यो रिस बेमौसमी वर्षा भएर, भूकम्प र आधी भएर पोखिदिन्छ। त्यो उसैको नियम हो। 

अहंकारीलाई श्राप या नष्ट गर्नु नी आफ्नु महान शक्ति हो भन्ने लाग्छ। तर त्यो पछिको पछुतो को जलनले अनिदो भएको र आफ्नु जीवनमा अशान्ति भएको सायद अहंकारी आफैलाई थाहा हुँदैन। अनि आफ्नो अनिदो, अशान्तिलाई कृत्रिम योग, ध्यान, चिन्तनले मलम लगाउँछ भन्ने भ्रममा मानिस नाटकीय बन्छ। त्यो अनुहारमा झल्किन्छ। आफ्नो दासी मस्तिष्ककाे बयानमा जब मानिस थाक्दैनन् भने ती अशान्ति, जलनले छटपटाएका हुन् भनेर शान्त मानिसले दया गर्नुपर्छ। दासत्व, भक्तित्व, चाटुत्व, ढोंगी बन्ने नसामा यति मायिएको हुन्छ कि मानिस त्यो बेला सामान्य मानिसले मानिसको त्यो मानसिक अवस्था( रोग)को ख्याल गरी दिनुपर्छ। ती कुनै न कुनै मस्तिष्क रोग बाट पीडित छन् भन्ने कुरा बुझ्नुपर्छ।

अरे यति भए पछि त बुझ्नु नि आवारण र आफु स्वयं स्वासको मुर्दा मात्र मानिस। अरू बाहिरी शक्ती भनेको स्वाङ मात्र हो र अर्काको भक्तिमा लाग्नु भनेको दास मानसिकता मात्र हो।। (चाहे जुनसकै होओस् व्यक्ति प्रगतिशील, क्रान्तिकारी,विभिन्न वादी या वाद गुरु,महात्मा,परमात्मा,या मानिस नै जो शक्ति र सत्तामा छ।) विचार मान्नु, विचार अनुसरण गर्नु, विज्ञान सिद्धान्तको प्रयोग गर्नु या पढ्नु र चाटुकार या दास बन्नु बेग्लै कुरा हो।  

"तर यहाँ एउटा प्रसंग छ जब पूर्ण प्रकृति जसले कसैको कुभलो उसलाई हानि न पुर्याए सम्म उसले हानि गर्दैन गर्दैन कसैको।"

उ पुर्ण प्रकृति थियो तर यस्तो कि काम लाग्ने चापको रुख,उबाट हरेक कुरा लिइ रहे सायद काट्ने र गतिलो काठ सम्म। मलाई थाहा छैन यो रुखहरुले कसरी सहन्छन यो। 

त्यो फलको लागि मानिसले चापलाई प्रयोग गरि रहे।

अहिले म त्यो चापलाइ गुलाबको क्रसिङ्ग ओभरबाट अर्को प्रजातिको गुलाब उत्पादनमा लाग्या छु। चापले घर बलियो बनाउछ, तर त्यो जङ्गल मै अवस्थित र सबैको अपन्त्व। 

अब चापको जङ्गलको आधा अस्तित्व नस्ट हुँदै छ गुलाबको आधा अस्तित्वसग कसैको बगैंचाको मालिक हुदैछ।

घरमै मात्र सिमित हुन्छ उहि आँगनमा मात्र सुगन्धित हुन्छ, ओहो काट्न मिल्दैन, लुच्न मिल्दैन , हातहरु कापिरहेको छ, मस्तिष्क हरु बिचलित छन, आँखा तिखा छन गुलाब भन्दा आधा अस्तित्व गुलाब सग मिसाएको चापको रुख हेर्न।

तर म पुरा तयारि मा छु, ति अस्तित्वहरुको नयाँ उत्पादनमा।

मलाई त्यसबाट गुलाब निकाल्न मन छ र मलाई मेरो बगैंचामा सजाउन मन छ मलझल गर्दै अझ सुन्दर बनाउन मन छ।

चापको रुख र गुलाबको अस्तित्वको नयाँ प्रजाति। 

यो दृश्यबाट मैले सम्झेको कुरा यति नै हो जो हर मौसममा हर तरिकामा यो हर समय(private, personally , publicly) उहि छन, न लुकाउछ शिशिरको नाङ्गो पहाड, बसन्तको नयाँपन , गृश्मको बर्सात पछि ढलेको पहाड, सरदको निलो आकाश। यि पुर्ण र सधैं महान।

.............

(Dare to touch and see it, the most beautiful species)

Share:

Read More

यसो हुन् सक्छ

 आधा जसो 'नारीवादी' सज्जनहरू(पुरुषहरु) र उनीहरूले लेखेका नारीवादी  साहित्यहरुमा सिर्फ स्वाङ मात्र हुन्छन् जो महिलाहरुको पनि ध्यान जाओस् आफूमा या आफ्नु साहित्यमा भन्ने हो। 'Just an attention seeking'...... 

उनीहरूलाई नारीहरुको कोमलता बारेमा राम्ररी जानकारी हुन्छ र अर्को कुरा माहिलाहरुको मनोबिज्ञान यति को देश हरुको त सजिलै थाहा हुन्छ र उनीहरू केही कविता, केही सुन्दर वाक्यांशहरू र केही महान महिलाहरुको कथाबारे पढेका हुन्छन र लेखेका हुन्छन् आफ्नु तरिकाको।

नेपालका अधिकांश पुरुष साहित्यकारले फेमिनिज्म् बुझेका छैनन् र खोक्रो स्वाङ पार्छन्।त्यो पनि यो समाजलाई नीकै ठूलो नै हुन्छ र यो देखेर अधिकांश महिलाहरु ती पुरूष हरुमा प्रभावित हुन्छन्। यो एउटा भनाइ पनि छ कि 'महिलाहरुले सामान्य मानिस(पुरूष) भन्दा आर्टिस्टक पुरूष हरु बढी रुचाउँछन्।' त्यो कुन देश र कुन समयको लागि भनिएको हो त्यो थाहा नहुँदा आज स्वाङबहर पुरुषहरूलाई धेरै फाइदा छ। यो भावनात्मक समाज हो जसरी नी मानिस मेनुपुलेट हुन्छ। 

खासमा उनीहरूलाई जन्माउने पनि  महिला नै भएको कारण पनि बहुत महिलाको पीडा बुझ्न सक्ने हुन्छन् , त्यो स्वाङ हरेकमा देखिएको नै हुन्छ।खासमा त्यो प्रिय हुने बाहेक केही होइन किनभने एकदिन त्यो दिन आउँछ  जब आफूलाई पुरुष प्रमाणित गर्नु पर्ने छ भने त्यो जसरी गर्नै पर्छ र गर्छन्।

एउटा व्यक्ति जो नाम कहलिएको हुन्छ उसले मानिस हो गल्ती हुन्छ भन्ने क्षमा पाउँदैन।

जसरी अमेरिकन गायक विल स्मिथ लाई प्रतिबन्ध लगाइयो। त्यो त सायद अमेरिका भएर हो। रोल मोडल भनेर भनी सके पछि मान्छे हो भगवान होइन भनेर आफ्नु असक्षमता, अस्थिरता र सेन्सेलेस्नेसलाई प्रमाणित गर्ने कुरा हुँदैन। आधा गल्ती र आधा सही भन्ने पनि हुँदैन। 

धेरै थाहा त थिएन तर यो अगाडि घटेको  पल शाह प्रकरण देखि धेरै कुरा थाहा भयो र त्यस्ता धेरै जना चिनियो। जो attention seeking को लागि कलम चलाउँछन्।

त्यही भएर आधा आधा मै कसैलाई पनि यो सही अथवा आधा त सही हो भनेर समर्थन गर्ने हुनुहुँदैन। कुनै दिन यो attention seeking मात्र थियो भन्ने प्रमाणीत भई नै हाल्छ, त्यो बेला नीकै ढिला भई सकेको हुन्छ। 

त्यही भएर आफ्नु रोल मोडल चयन गर्दा ध्यान दिनु पर्ने हुन्छ विशेष गरी हामी महिलाले। कतै हामी अपराधिक समाज र हुल लाई संरक्षण गरी रहेका पो हुन्छौं की त्यो ध्यान दिनु पर्ने हुन्छ।

हामी मान्छे चिन्नदैनौं र एकछिन पिडामा आवेशमा सिउडो personality लाई भगवान मानेर भावनात्मक हुन्छौ। बलात्कार, यौन शोषण साना कार्यालय देखि ठूला industry र ठूला मानिएका व्यक्ति हरुलाई पनि हल्का विषय हुने रहेछ। त्यस पछि एउटा महिलाले खप्ने मानसिक आघात कस्तो होला। यो समाज नै बलात्कारी समाज हो, यसलाई आजको भोलि आबेशले कसैलाई पनि विश्वास गर्ने विश्वास/हिम्मत दिँदैन। त्यही भएर आफूले भोग्ने, आफू जाने हरेक ठाउँ र यस्ता मानिसलाई आफ्नु ठाउँ बाट नाङ्गेझार बनाऊ। चाहे जो सुकै होस् ।

खासमा........

गलत लाई गलत भन्न कुनै पद कुनै बाद, कुनै समुहमा हुन पर्दैन, या ठूलै नेता, ठूलै खेलाडी या कोही केही हुन पर्दैन,

। गलत गलत हो।

र यस्ता ठूलै पद, नेता गण, प्रगतिशीलता, विभिन्न बाद भिरेर हिँडेका समाज का अग्र भनाउँदाको नी दिमाग सडेको हुँदैन , उनीहरु महान सोच्छन् अलि अलि चिल्ला, खोक्रा कुरा ले छोपिएका मानिस न हुन, भन्ने कुरा चाहिँ था हुँदा चित्त खासै दुख्दैन।

मानिस चुहिन्छन कहाँ पुगे पछि कति बेला दिमाग छिड पर्छ भन्ने कुरा मात्र हो।

समाज पहिले नै घिन लाग्दो थियो अहिले छर पस्ट भएको मात्र हो।

यिनै खोक्रे,बोक्रेबादी हरुको कारण झन खतरनाक भएको हों।

Share:

Read More

जीवनमा क्राइसिसको आउँछ

 एउटा व्यक्ति जन्मिए पछि उसले आफ्नो उमेर अनुसार developmental milestones (gross motor, fine motor, psychosocial, psychosexual development, cognitive, psychomotor सबै) (besides congenital abnormalities) achieve(हासिल) गरेन भने एक किसिमको क्राइसिस अवस्था आउँछ, त्यसको कारण मानिस मानसिक अवस्थामा पुग्छन(anxiety, depression, personality disorders) र एक संग अर्को dependent हुने यो समाजमा त त्यसले गर्दा,अरूको कारण बाट नै कसैको टाउको दुख्छ,अरूको अवस्थाको सिकार अरू कोही भएर बस्न पर्छ, व्यक्तिको आफ्नुपन नष्ट भएर जान्छ। 

उनीहरू प्रायः अरुलाई दोष दिने मानसिक्ता बाट ग्रसित हुन्छन। आफ्नु अवस्थाको कारण आफू बाहेक अरु नै हो भन्ने भान हुन्छं

उनीहरुलाई, त्यो आफ्नु जीवनको असक्षमताको दोष अरुलाई थोपार्दा थोपार्दा आफ्नु कमजोरी झन उसै छोपिन्छ्न।

एउटा stages(उमेरको) milestones हासिल गरेन भने यसले त्यो बेला (बच्चा) बेला देखि युवा, वृद्ध अवस्था बेला सम्म असर गरेको हुन्छ। 

खासमा बच्चालाई मानिसको दर्जा मै गनिदैन हाम्रो समाजमा, बच्चाको ख्याल भनेको उसको आवश्यकता खाना लाउने मात्र पनि हुँदैन। उसका खाना लाउन बाहेक पनि अरू चौतर्फी वृद्धि विकासका लागि अरू क्रियाकलपहरु हुन्छन। inborn capability लाई आकार दिन good nurturing आवस्यक हुन्छ।  

हाम्रो समाज त काम छैन। केही पूरा हुँदैन यस्ता कुरा त्यही भएर बच्चा देखि युवा, वृद्ध हुन्जेल पनि गुनासो संगै सकिन्छ।।

Crisis तिर जीवन नडोर्याउ। आफ्नु ख्याल गरौं र आफ्ना बाल बच्चा को नी ख्याल गरौं।

(Age before and age beyond always leads to Criss)

Share:

Read More

महान संस्कृति

बलात्कारी संस्कृति

बीस हजार भन्दा बढी कमेन्ट रैछ हाम्रो देशको नाम राख्ने क्रिकेटरको स्टाटसमा। ती हजारौं मान्छे आफू महान, आफू पछि लाग्ने मान्छे त झन् महान भन्ने महसुस सबै भक्त, दास मानसिकता लाई हुन्छ नै। त्यहाँ हुने आधा भन्दा बढीलाई चर्चित हुन् मन होला, कतिलाई त क्रिकेटर नै हुन् मन होला। र आफू महान पनि कुनै दिन यसरी नै फस्ने डर ती झुण्ड लाई पनि हुन्छ। डर भए पछि र हिंसा गरेको हो भन्ने महसुस महिलाले गर्न थाले र बोल्न थाले भने त भोलि हामी जस्ता महान ले मनोमानी गर्न पाइदैन भन्ने सशंकित त सबै त्यहाँ कमेन्ट गर्ने हरू भएका होलान्।

लामो लामो भाव विहोल भएका स्टाटस लेखे आफूले मानेको मान्छेलेलाई फसाएको नै हो भन्ने भान सबलाई हुन्छ नै। 

आफू अनुशासनमा रहदा, आफू आफ्नु बाटोमा बस्दा कसले फसाउँछ होला है। मान्छेका दुःख पनि अनेक छन्!

 ऊ महानलाई नाबालिकाले फसाएको हो र म जस्ता डल्ला फाल्ने र केही कमाउनेहरु महान हुन् र त्यस्ता ले जे पनि गर्न पाउनु पर्छ भन्ने आशयका स्टाटस लेखेर , यस्ताे खुल्ला रूपमा समाजलाई अझै पनि आपराधिक दिशा तिर लगेको देख्दा यो देश बस्न लायक त नहुने नै भयो जस्तो महसुस हुन्छ। 

भीडलाई खुल्ला खुल्ला रूपमा भावनात्मक, ब्रेनवास जस्ता क्रियाकलाप गर्ने अपराध गरेको हो भन्ने पुष्टि भई सकेका मान्छेले कसरी पाउँछ??

त्यस्ता डल्ला फाल्ने लाखौं छन् संसारमा, खेलले देशको कुनै आर्थिक रूपलाई त्यस्तो सहयोग गर्ने, धान्ने भन्ने हुँदैन त्यो सिर्फ एउटा मनोरञ्जन हो, त्यो मनोरन्जन गरे वापत उस्ले पैसा कमाएको छैन? फि लिएको छैन?

जति मनमा अपराध बोध हुन्छ उति भगवान, धर्मलाई मान्छेले सबै कुरा जिम्मा लाउन थाल्छन।

.........

हिजोको कुरा.....

'लापत्ता लेडी' हेर्दा हेर्दै त्यही लिंक मा त्यही मुभी जस्तै 'थप्पड', पिकू '(तीन मुभी राति ११ बजी सम्ममा सकिए) जस्ता मुभी हेर्ने मौका मिल्यो। सबैले यी मुभी प्रसंसा गरेका मुभीहरू थिए छन्, सबैलाई मन परेका फिल्म थिए धेरै त पुरुषहरुलाई मन परे र महिलाहरुलाई त त्यसै पनि मन पर्ने नै भयो!

यी मुभीहरु महिलाहरु माथि हुने हिंसा विरुद्ध छन्, आवाज छन् , गुन्जिएको छन् राम्रा नै छन् त्यतिका सबैलाई मन पर्यो।

यसो विचार गरेको फेरि यी मुभीहरु मन पर्नेहरुलाई, अझ 'थप्पड' मुभी मन पर्नेहरुलाई फेरि किन गौशलाहरुले, महिलाहरुले, छोरीहरूले उठाएको आवाज बोलेको आवाज, मलाई हिंसा भयो भनेको आवाज मन पर्दैन?

अनि विचार गर्छु उनीहरूलाई के चाहिँ मन परेको त्यो मुभीको कुन कोण बाट के चाहिँ मन पर्यो भनेर भन्छन्? अचम्म लाग्ने के!

यहीँ बाट बुझ्न पर्छ कि मानिसहरुले जलप लगाएका छन्, मानिसहरू राम्रा देखिन्छन् चेतनशील जस्ता लाग्छन् किनभन्दा आफ्नु अहङ्कारको मलम(ego satisfaction) का योजना बनाई रहेका छन् र कुनै दिन अबोधहरुलाई, अन्जानहरुलाई विभिन्न बौद्धिक, चेतनशील, महान , सो कल्ड आइडल बनेर फसाउने छन्, त्यो जो जो आज खुशियाली मनाई रहेका छन्।त्यो दिन उनीहरू कै आफ्ना घर कै परिवार न परुन। यहीँ हो समाज तपाईंको।

संभावित पिडकहरु तीनै हुन् आज जो मिठो भइ दिन्छन्, ठूला कुरा गर्छन तर जलप मात्र हो, गुदी आउन बाँकी नै हुन्छ र छताछुल्ल हुन्छन एकदिन त्यस दिन कुनै पनि देश बस्न लायक हुँदैन जहाँ हरेक मानिस हिंस्रक, पीडक लाग्छन् र त्यो यही देश हो।

....................

कम्तीमा महिलाहरु.....

यो देशका छोरीहरू, महिलाहरु कम्तीमा गौशालाहरू जस्ता साहसी र आत्मसम्मान(self-respect)भएका र आफूलाई भएको हिंसाका विरुद्ध कम्तीमा आवाज उठाउन सक्ने साहस भएका, अदालत जान सक्ने बोल्न सक्ने हिम्मत, आँट,साहस भएका दर्विला महिलाहरु, छोरीहरू हुन् ।

अदालतको यो भीड, सो कल्ड फेन, स्टार आड को हाइहाइ र यो दासी, नीच संसारले जिउन न मर्नु बनाए पछि मुद्दाबाट पछि हट्नु पर्यो होला त्यो बेग्लै छ र अझ पनि लडाइँ नै छ होला। 

तर 

आफूलाई हिंसा गर्ने मानिस कै पक्षमा बोल्ने भालेबाद, प्रतिसत्ताका पक्ष पोषण गर्ने घिनलाग्दो दिमाग भएका आफूलाई दास सम्झिने, 

आफू अरूले भोग गर्न जन्मिएको साधन हो भन्ने चेतनाका भएका र त्यसका लागि थप्पड पनि खान तयार नीच सोच आत्मसम्मान(self respect) कति पनि नभएका र गुमेका घटिया महिलाहरु, छोरीहरू चाहिँ न हुन्।

हो यो गलत हो,यो हिंसा हो, यो मलाई हिंसा गर्ने पीडक हो यो बलात्कारी हो , म गौशालाहरू जस्तै नारी हो र मेरो पनि उनीहरू जस्तै छोरी छ, गौशालाहरू जस्तै मेरी बहिनी छिन्, मेरी आमा छिन् , भन्ने सोच आउन सक्ने, यति सोच्न सक्ने बोल्न सक्ने समानुभूतिपूर्ण (empathetic) महिलाहरु हुन् , छोरीहरू हुन्, बस! 

पुरुषहरुको त कुरै न गरौं।

Share:

Read More

चुपचाप

 चुपचाप पदचापमा 

म हिडि रहेछु, 

हावा जस्तै, सुनसान बनेर

यिनै हरुबाट। 

कसैको स्वास अनि कसैको आश

नबनि, थाहै नपाइ झरि रहेछु

आरुचाका बोटबाट। 

उ पनि पानी थियो, एक डिक्को असिना

बिलाएर गयो, घामबाट। 

पहिले चर्को भएको थियो

अहिले खल्लो भयो, 

ठीक त्यही जुन स्वाद आउँछ मिठाई बाट।

....

Share:

Read More

नियन्त्रण: स्वतन्त्रता

 मानिस आफ्नु शक्ती प्रयोग क्रममा अरू माथि नियन्त्रण चाहान्छ।अर्को व्यक्ति फेरि नियंत्रित कोही बाट हुन चहादैन। त्यही कारण उ आफै पनि अरूको नियन्त्रण बर्दास गर्दैन। 

दुई ब्यक्ति एउटा नियंत्रण गर्न खोज्छ विपरीत अर्को व्यक्ति त्यो नियंत्रण बाट बाहिर जान, उ बाट नियंत्रित म हुँदिन भन्ने चाहान्छ।

गुरु भक्ति साधना, अर्काको पूजा गर्नु नियन्त्रित हुनु हो। कसैले नी कसैलाई मुक्तिको बाटो दिने भन्ने हुँदैन। मुक्ति नै के हो भन्न नी हुँदैन। मानिस जन्मिनु देखि मर्नु सम्म भित्र स्वतन्त्रता खोज्दै अरूको भक्ति मै लाग्छ।

मानिस आफैलाई अरूलाई नियन्त्र‌ण गर्न पाउँदा आफ्नु अहंकारमा मलम पुगेको महसुस गर्छ र सबै भन्दा खुशी भक्तहरू आफ्नु शरणमा रोहि रहेको बेला हुन्छ। कसैले जीवनमा गरी खान या बाँच्न सहज बनाइदिन बाहेक अरु काम सिकाउँछ, भक्ति, भावना सिकाउँछ भने ऊ आफ्नु अहंकारमा मालिस गर्न इच्छुक मानिसलाई खोजी रहेको हुन्छ। त्यो नियन्त्रण हो। अरुमाथि को हक हो। जो सम्मान, ज्ञान, मुक्तिका शब्दले पोतिएको सबै भन्दा दर्हो डोरीले कसिएको हुन्छ। कसैलाई सम्मान गरिन्छ भने ऊ बाट पीडित हुन्छु भन्ने भान हुन् पनि सक्दैन। स्वतंत्रताको अनेक वहानामा अनेक कसरतमा झन् बाँधिएर जान्छ, सायद त्यही स्वतंत्रता हो स्विकारेको हुन्छ।

खासमा अरूलाई नियन्त्रण प्रेम बिना सम्भावना छैन।

फेरि प्रेम भए पछि त्यहाँ नियंत्रण हुँदै हुँदैन त्यहाँ स्वतन्त्रता हुन्छ।

सौहार्द सम्बन्ध यही नियन्त्रण को स्वतन्त्रतामा चलेको हुन्छ।

जहाँ यो छैन त्यहाँ खट पट हुन्छ, अशान्ति हुन्छ।

पतिपत्नी बीचको मात्र नभएर हरेक व्यक्तिहरू बीचको सम्बन्धमा यही बुझाइ भए मात्र सौहार्द हुन्छ।

नत्र नियंत्रण मानसिकता मस्तिष्क सम्बन्धमा कहिले राम्रो हुँदैन।

उसले बेग्लै खाले(पीडक) आफ्नु प्रवृति देखाइहाल्छ।

Share:

Read More

नीलोभूल

मलाई किनारा नजिकै पुर्याउनु 

जहाँ छालहरुले हुत्तिएर ताता खुट्टाहरु छुन्छन,

र आधा गोडा भिजाउने आट गर्छ्न

जति मनतातो भए पनि मैले र तिमिले

हाम्रा कथा बुझाउन त पानी कै साथ लिन पर्छ।

जहाँ आगो परालमा सल्किए जस्तै हो! 

निलो आकाशमुनी पराबर्तित छाया को होर !

तिम्रो केहि दृश्यहरु निला जो मैले देखे।

नत्र शरद ऋतुको कुनै अन्तिमको भाग जस्तो

शिशिरको पहिलो शित जस्तो जस्तो

बिना अर्थको रङ्गहिन पनि त हुनु भएन।

आँखाको छल तिमिले जो गर्यौ त्यहि भन्यौ

अर्थहिन हो

मैले निलो आकाश नै हेर्न खोजेकि थिए

तर तिम्रो शरिर निलो या मेरा आखा।

......

Share:

Read More

वर्षा

 थोपाहरु तितरबितर आँगनमा।

न खुसीको न दु:खको झरि भन्नु यो।

माटो को बस्ना हो,या माटोको शहनशिलता

यो फुक्को मौसममा, 

बतासको मात्र भुमरी हो कि

शिथिलता हो यो नमिठो घाममा।

बेरेर लग्दैन हुरि भित्र,राखि राख्छ सामु नै

यो आँखाको मोह या डुबाइ हो साथमा। 

आंगनमा छरिएको।

यो दुखको वर्षा हो।

माटोको बस्तीमा हो, 

वा बाटोको सहिष्णुतामा हो।

यस हावा चलेको मौसममा,

के यो आँधीबेहरी मात्र हो?

यो आलस्य यो अप्रिय सूर्यमा ।

न्यानोपन मात्र हो?

  यो हावाले मलाई बेर्ने छैन,

यो अगाडि लाग्छ र यससंगै 

  यि आँखा मोहित या गरिराइमा पुग्नेछन।

Share:

Read More

अन्धकार उपत्यका

 कुनै झ्यालबाट हेरिरहेछु

अँध्यारो उपत्यका।

अनि सुनिरहेछु उज्याला आशाहरुको

अन्धकार बाटो।

यो सहर सबै थोक भन्छ

कहिले बोल्दैन मलिनता।

चिच्याहट छ यहाँ भित्र

तर

चिहाइरहन्छ कसैको सन्नाटा।

.................

फक्रिनु त मर्नु जस्तै हो गुलाबालाई!

यहाँ बगैंचा देख्नेहरु

किन देख्दैनन् नफुटेका दलहरु,बीउहरू।

किन देख्दैनन् भाँचिएका फूलहरु।

यिनै करेसाहरूमा,

एकदम अन्धकार देखिरहेछु एउटा बगैँचा।

यो उज्यालो लाग्ने देशमा

देखिरहेछु अन्धकार एउटा उपत्यका।

Share:

Read More

हृदय

 सेतो पर्दामा कालो हृदयहरू

  धड्किन्छन, र मानिस काला भएर बाहिर,

  ति आफ्ना काला विचारहरू प्रबाह गर्छन।

  यसको अनुहारसँग कुनै सरोकार छैन।

  सायद मेरो लागि कुनै पनि हिसाबले छैन।

  

विचार र आत्मीयता सँगै अनुहार को बनावट 

त्यो मिश्रीत मिठो बनेर जान्छ।

मानिस मानिसकै साथले मात्र

महान हुन्छ।

हरेक ब्यक्तिलाई प्रेम र सम्मान,

प्रेममा सम्मान सद्भाव चाहिन्छ।

...

Share:

Read More

महत्त्व

 शितले पातलाइ सोध्छ।

तिमिलाई केहि मतलब छैन 

मैले छोडेर जादा...?

तिमिजस्ता हजारौं पानीका थोपा

म बाट नै तप्किएर समुन्द्रमा पुगेका छन,

तर....

ठिक छ तिमि एउटा थोपाले आफुलाइ

निकै महत्त्वपूर्ण ठान्यौ!

तिम्रोलागी हजारौं थोपाको समुद्र 

तर,

म एकथोपा हो, छुट्टै !

म थोपा हो छुट्टै !

.....

Share:

Read More

सहज नियम

 बादल फाट्छ ,आकाश कराउछ ,पानी पर्छ,

आकाश उग्रिन्छ,घाम लाग्छ, घाम डुब्छ, जून उदाउछ।

औशी आउछ, बिहानि हुन्छ,चक्र चलिरहन्छ,

तिमिले चाहे नि नचाहे नि।

तिमी जुन अवस्थामा भए पनि।

तिमिले हर्ष बढाई गरे नि

रिसाए नि, तिम्रो देश सुनसान भए नि,

तिमी आफै झिलिमिलि या निराश भए नी,

तिमि एकदमै प्रेरित र सकारात्मक रहे नी,

पीडित र नकारात्मक भए नी,

ऋतु परिवर्तन त हुन्छ नै,

दिन हुन्छ, रात हुन्छ, महिना फेरिन्छ

वर्ष फेरिन्छ।

यिनै कुरा थाहा हुँाहुँदै या नहुँदै

पागल नबन् न! 

कृपया,,

.........

Share:

Read More

प्रेम...अनेक

 ।जो बोटबाट टिपेर वर्षौ पहिले हातमा

उस्ले दिएको थियो गुलाबको फूल..

टाउकोमा रा...तो गुलाबको रस बग्यो

फूल आफैले कसरी चोट कहाँ पुर्याउछन र!

बिचरा निर्दोष पेटल्सहरु,

रातो गहिरो रस जो बनेर चुल्ठो मास्तिर

सजिएको छ, गुलाफको रस, कति पोतिन्छन है

प्रेम हरु, खुकुरीका धारमा नि महान नै लागेर।

गुलाबहरु रङ्ग-रङ्गमा डुल्छन।

बास्ना बसन्तको सवभन्दा प्यारो र अन्धो।

जब भुइबाट पुष्पदलका रा...ता रस

नमिठो शिरमा मुटु छेड्ने घाउ बनेर रगत बग्छन।

बिचरा! त्यागेर फुल कतै भाले बोट हुन मन लाग्दो हो।

कहिले नफुल्ने गरि, 

रङ्ग ले नै त रैछ आकर्षक बनाउने

र रा...तो रङ्ग जो शरीरबाट बग्दा कति

नमिठो गरि दुख्ने।

यि जीवनहरुको जिवन 

दैनिक जीवन कस्तो होला!!!

उफ! मलाइ कहालि लागेर 

म उभिएको जमिन हल्लियो..

मेरो शिर...!!

कठै! कठै!! आज।।

म स्वास्थकर्मि र भाबुक भावनाबिहिन!!

#निर्मसी❤️

Share:

Read More